تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 228

از صفات فعل است ( چنانکه سلب آن دو از خداوند در ازل صحیح است ) و مسبوق به عدمند نتیجه ای که حاصل می شود این است که ممکنات و مخلوقات نیز حادث و مسبوق به عدمند زیرا در آیات کرارا وارد شده که فاعلیت حق تعالی به مشیت می باشد .

دسته هفتم : روایاتی که برای مسبوقیت عالم بر عدم محض برهان عقلی اقامه می نماید در روایات چهار برهان بر این امر اقامه شده است :

برهان اوّل : استلزام تعدّد قدماء عن الإمام الباقر علیه السلام :

انّ اللّه تعالی کان ولا شیء غیره وکان عزیزا ولا أحد کان قبل عزّه وذلک قوله « سُبْحَانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّهِ عَمَّا یَصِفُونَ » وکان الخالق قبل المخلوق ولو کان اوّل ما خلق من خلقه ، الشیء من الشیء إذا لم یکن له انقطاع أبدا ولم یزل اللّه اذا ومعه شیء لیس هو یتقدّمه ولکنّه کان إذ لا شیء غیره وخلق الشیء الذی جمیع الأشیاء منه وهو الماء الذی خلق الأشیاء منه .(1)

در صدر و ذیل روایت نفی هر گونه شی ء قدیم _ چه در عرض و چه در طول حق تعالی _ را می نماید . می فرماید : ( إنّ اللّه تعالی کان ولا شیء غیره ) ( ولکنّه کان إذ لا شیء غیره ) .

توضیح برهان : اگر شی ء دیگری غیر از ذات حق تعالی _ چه در طول و چه در عرض _ قدیم و ازلی در نظر گرفته شود لازم می آید که آن شی ء أزلاً همراه ذات پروردگار باشد و خداوند متعال پدید آورنده آن نباشد و در نتیجه آن شی ء واجب الوجود خواهد بود که این امر همان تعدّد قدماست که با ادلّۀ توحید منافات دارد بنابراین ، پدید آوردنده بودن خدای متعال در فرضی است که اشیاء ازلی نباشند و این خود نفی هرگونه قدیم طولی می نماید در روایت دیگری امام علیه السلام برهان مذکور را