تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 243

طبیعت و مادّی می رسد که این همان وحدت عددی است که به عقل و نقل مردود است . اگر چه قائلین به تشکیک در وجود در گفتار وحدت عددی حق تعالی را نفی می کنند ولی این امر لازمه نظریه مذکور می باشد .

ثمرۀ نهم : تحدید ذات حق تعالی که حاکی از نیاز است

در دلیل عقلی قاعدۀ تباین گفتیم که مراد از اینکه در روایات وارد شده ذات خداوند متعال لا حدّ است ، این است که او از سنخ ممکنات نیست زیرا که همه ممکنات دارای کمیّت و از امور مقداری و محدود به یکی از حدود می باشند که این امر دلالت بر نیاز آنان به حدّ زننده و مقدِّر دارد .

ولی این خصوصیت از ذات حق تعالی منتفی است زیرا که در صورت راه یابی حدّ در ذات پاکش ، او نیز محتاج به حدّ زننده و مقدِّر خواهد بود که این وصف ، خلف وجوب وجود و غنای ذاتیش می باشد .

امّا قائلین به نظریه تشکیک در وجود ، ذات حق تعالی را در مرتبه نخست ممکنات قرار می دهند .(1)

و نهایت فرقی که بین او و ممکنات قائل می شوند این است که می گویند ذات پروردگار نا متناهی و بی پایان است یعنی انتهاء و مرزی برایش متصور نیست و نامحدود است ولی مخلوقات نهایت و پایانی برایشان تصور دارد و محدودند .

لازمه توصیف مذکور این است که هرگاه ذات حق تعالی در مرتبۀ اعلای موجودات مقداری قرارگیرد پس در ردیف و عداد آنها قرارداده شده و از سنخ مقداریّات به حساب آمده ، در این صورت نیازمند به مقدِّر است و لا جرم حادث و متأثر است و روشن است که هر شی ء مقداری ، محدود و متقدّر است .