تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 248

متناسب با حقیقت اوست در حالی که حق تعالی ، عین قدرت ، علم ، حیات ، غناء ذاتی است پس کمالات او می بایست ، متناسب با غناء ذاتی او باشد .

هرگاه کمالات ممکن ، بخواهد اعلی و اشرف گردد هیچ گاه از وصف امکانی خارج نمی گردد و إلاّ انقلاب حقیقت لازم می آید پس اینکه می گوئید خالق تعالی ، کمالات ممکنات را به نحو اعلا و اشرف دارا است ، یا با وصف امکان دارا است که لازمه اش سریان اوصاف امکانی در ذات واجب است که عین نقصان است و یا بعد از انقلاب کمالِ ممکن به کمال واجبی ، دارای کمالات مخلوق می گردد که این همان انقلاب حقیقت است که مستحیل می باشد زیرا که خلف است .

ثمرۀ دوازدهم : تغییر معنای معاد

اشاره

نظریۀ اصالت وجود و تشکیک در وجود نگرش متفاوتی در مسأله معاد ایجاد می کند که موجب می شود آنچه مستفاد از نصوص و ظواهر آیات و روایات فراوان است انکار گردیده شود .

هرگاه پژوهشگری بدون پیش فرض ذهنی به آیات و روایات معاد مراجعه نماید ، به وضوح می یابد آن دو مرجع ، دلالت دارند که بازگشت و بعث انسان در روز قیامت با همین بدن دنیوی است و با همین جسم عنصری که معصیت یا اطاعت کرده در محکمه عدل الهی حاضر می شود و نتیجه اعمال نیک یا قبیح خود را دریافت می نماید .

1 _ نظریۀ ملاّ صدرا در معاد

ملاّ صدرا بر اساس نظریۀ اصالت وجود و تشکیک در وجود معنای دیگری از معاد ارائه می دهد که موافق با ظواهر و نصوص نمی باشد .

او همان معنایی را که از ادلّه وحیانی استفاده می شود ، نفی می کند . می گوید :

« لا یخفی علی ذی بصیره أنّ النشأه الثانیه طور آخر من الوجود یباین هذا الطور المخلوق من التراب والماء والطین وانّ الموت والبعث ،