تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 332

اشکال مذکور را ملاّ صدرا و آقا محمّدرضا قمشه ای _ که از اساطین مدرسه صدرائی است _ متذکّر شده اند .

« قد ذهبت [ طائفه ] إلی أنّها [ الکثرات ] لیست واقعه فی الوجود ولا موجوده فی نفس الأمر ، والموجود فیه ذات واحده بسیطه واجبه لذاتها قائمه بنفسها لا تعدّد لها ولا تکثّر فیها ، وهی حقیقه والکثره المترائیه فیها صرف التوهم ومحض التخیّل ، کثانیه ما یراه الأحول ، فتکون الوحده الحقیقیه والکثره اعتباریه محضه ولعلّهم یسندون ذلک إلی مکاشفاتهم ، ویلزمهم نفی الشرائع والملل ، وانزال الکتب وارسال الرسل ، ویکذّبهم الحس والعقل ، کما عرفت ، فهذا امّا من غلبه حکم الوحده علیهم وامّا من مداخله الشیطان فی مکاشفاتهم » .(1)

ملاّ صدرا نیز به اشکال مذکور تصریح دارد . می گوید :

« فعدم اعتبار الأعیان والماهیات أصلاً منشأ للضلاله والحیره والالحاد وبطلان الحکمه والشریعه ، إذ باعتبار شیئیه الماهیات واستناد لوازمها إلیه یندفع کثیر من الاشکالات » .(2)

توجیه ملاّ صدرا و نقد آن

ملاّ صدرا برای دفع اشکال مذکور از عقیده صوفیه ، نظر آنان را درباره ماهیّات توجیه می کند و می گوید آنان ، ماهیات را عدمی محض بشمار نمی آورند بلکه ماهیات در نزد آنان موجود بالعرض می باشند و نقش کم رنگی از وجود را دارا می باشند .

می گ_وی_د :

« فانکشف حقیقه ما اتّفق علیه أهل الکشف والشهود من أنّ الماهیات