تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 389

به همین جهت در آثار قائلین به وحدت وجود تشبیه خداوند متعال به مخلوق فراوان یافت می شود .

آنان حق تعالی را به خلق تشبیه می کنند و برای توضیح و تبیین مطلب ، مثالهایی را ذکر می کنند :

نمونه هایی از تشبیه خالق تعالی به مخلوق

1 _ تشبیه به غذا و طعام .

قیصری می گوید :

« قد مرّ مرارا انّ الحقّ غذاء الخلق من حیث وجودهم وبقائهم وجمیع کمالاتهم ، إذ الحقّ هو الذی یختفی فی صوره الخلق اختفاء الغذاء فی المغتذی ، وبقاء الخلق بالحقّ کبقاء المغتذی بالغذاء ، والخلق غذاء الحقّ من حیث اظهار احکام اسمائه وصفاته ، إذ بالخلق تظهر الاحکام الاسمائیه وبهم بقاؤها ولولا الخلق ، ما کان له اسماء وصفات » .(1)_(2)

2 _ تشبیه به شراب و جام :

رقّ الزُّجاج ورقِّتِ الخمْر

وتَشابَها فتشاکَلَ الأمرُ

فکأنّما خَمْر ولا قَدَح

وکأنّما قَدَح ولا خمْر

شیشه ظرف شراب لطیف و رقیق است ، و شراب نیز لطیف و رقیق است ، لهذا این دوتا با هم مشتبه گشتند و بنابراین امر مشکل آمد .

به طوریکه تو گوئی فقط تنها شراب است و کاسه ای در میان نیست ، و توگوئی که فقط کاسه ای در میان می باشد و شرابی نیست .(3)

1- شرح فصوص قیصری 874 .
2- لازمه این گفتار احتیاج ذات حق تعالی به ممکنات است که در ثمره سیزدهم وحدت شخصی وجود آن را توضیح خواهیم داد .
3- اللّه شناسی : 2 ، 288 _ 289 .