تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 404

« لا یزال إله ابن عربی یعبد ویقدس ویسبح بحمده ولکن بمعان خاصّه وضعها للألفاظ وهو معبود ومقدس ومسبح بحمده من حیث أنّه « الکلّ » والذی یعبده ویقدسه ویسبح بحمده هی افراد الموجودات أو صورها فالألوهیه والمألوهیه وان لم یکن لهما المعنی الخاص الذی نعرفه لیسا خلوا من معنی فلسفی له قیمته وخطره فی مذهبه » .(1)

ابن عربی نگرش خود را درباره خالق تعالی این گونه بیان می کند :

« الحقّ تعالی وهو الموصوف بالوجود المطلق » .(2)_(3)

وجود مطلق آن حقیقت واحد و فراگیری است که منبسط بر جمیع اشیاء شده و آن در نگاه صوفیه حق تعالی است که اشیاء ممکنه مظاهر آن حقیقت می باشند .

ابن ترکه در توضیح این عبارت « والقول بالظهور ههنا یعنی به صیروره المطلق متعیّنا بشیء من التعیّنات » می گوید :

« هذا إنّما یکون بعد تنزلّها عن صرافه اطلاقها ، واعتبار النسب فیها ، فانّه لا اعتبار للنسبه اصلاً فی تلک الحضره ... فحینئذ ظهورها إنّما یکون بتنزلّها عن صرافه اطلاقها و وحدتها إلی الانتساب بالتقییدات والانصباغ بکثره تعیّناتها » .(4)

ولی بطلان گفتار مذکور روشن است زیرا هرگاه در خارج ، حدود و قیود و تشخصات و طول و عرض و حجم و عمق را از ذات ممکن سلب نمائیم سالبه بانتفاء موضوع می شود

1- همان : 143 _ 144 .
2- فتوحات : 1 ، 128 فناری نیز می گوید : « فذاته سبحانه وهو الوجود المطلق » . مصباح الانس : 241 .
3- بعضی از صوفیه می نویسد : « حقّ سبحانه وتعالی خالق است در مرتبه عالی و مخلوق است در مرتبه دانی ، آمر است در مقام بالا ، مأمور است در مقام پایین ، راحم است در افق مبین ، مرحوم است در نشأه اسفل السافلین » . اللّه شناسی : 3 ، 222 .
4- تمهید القواعد : 158 .