تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 442

این ثمرۀ فاسده کما اینکه معارض با نصّ قرآن کریم است(1) ، منافی با حکم عقل نیز می باشد.

عقل به وضوح ادراک می کند که خالق تعالی هیچ گونه نیازی - ذاتی یا غیر ذاتی - به مخلوقات خود ندارد.

افتقار و احتیاج از صفات مخلوقات و ممکنات می باشد، اگر کمترین شائبۀ نیاز و حاجت در او باشد دیگر غنی بالذات نخواهد بود زیرا در این صورت اگر صفت غناء هم در او یافت شود، غنائش بالغیر می گردد و مانند ممکنات محتاج به غیر می شود و عقل حکم می کند « حکم الأمثال فیما یجوز و فیما لا یجوز واحد» پس می بایست مانند ممکنات ، احکام و خواصّ آنان را بپذیرد و این قضیه خلف صانعیت و خالقیت و وجوب وجود او می باشد.

چهاردهم: محدودیت ذات حق تعالی!

نگرش صوفیه این است که حق تعالی در همۀ موجودات سریان دارد و تمام صور عنصریه و طبیعیه مظاهر او می باشند .(2)

لازمۀ این قضیه این است که ذات قدّوس حق تعالی - العیاذ بالله - محدود به حدود اشیاء گردد. ابن عربی می گوید:

« فالحقّ محدود بکلّ حدّ، وصور العالم لا تنضبط ولا یحاط بها ولا تعلم حدود کلّ صوره منها إلّا علی قدر ما حصل لکلّ عالم من صورته فلذلک یجهل حدّ الحقّ فانّه لا یعلم حدّه إلّا یعلم حدّ کل صوره وهذا محال حصوله ، فحدّ الحقّ محال » .(3)

1- « فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ ». آل عمران: 97.
2- سریان الحقّ فی الصور الطبیعیّه والعنصریه، وما بقیت له صوره إلّا ویری الحقّ فیها . فصوص الحکم: 181.
3- فصوص الحکم [المتن] : 281.