تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 457

الوجود سوی الله واسمائه وصفاته وأفعاله ، فالکلّ هو وبه ومنه وإلیه » . وعلی هذا التقدیر ، لا یکون هناک اسم ولا صفه ولا فعل ولا وجود ولا حول ولا قوّه تجوز نسبته إلی غیره تعالی ، لأنّ غیره عدم صرف ولا شیء محض ، ولا ینسب إلی العدم الصرف واللاشیء المحض شیء أصلاً .(1)

در صورتی که غیر حق تعالی - مظاهر - عدم صرف باشند، این کلام : «فینبغی أن ینسب الفعل إلی المظاهر» صحیح نمی باشد، زیرا به گفتۀ شما «لا ینسب إلی العدم الصرف واللاشیء المحض شیء أصلاً» .

نوزدهم: انکار حسن و قبح عقلی

در ثمرۀ قبل ذکر شد که توحید افعالی بر مبنای وحدت شخصی وجود به معنای این است که فاعل همۀ افعال حق تعالی است و تمام اعمال أعم از حسن و قبیح مستند به اوست .

با این توصیف ثمرۀ دیگری به بار می نشیند و آن اینکه حسن و قبح عقلی انکار می گردد و تحسین و تقبیح شرعی اثبات می شود. و آنچه که شارع بپسندد، حسن شمرده می شود و لو در نزد عقل ناپسند و قبیح محاسبه شود.

زیرا هنگامی که فاعل همۀ افعال در عالم حق تعالی باشد در حالیکه او خیر محض است نتیجه این می شود که همۀ افعال جاری در جهان خیر است و آنچه در عالم رخ میدهد حسن است و عقل را نسزد آن را تقبیح کند. بنابراین « الحسن ما حسّنه الشارع والقبیح ما قبحه الشارع » ولذا ابن عربی می گوید:

« من هو مختار فلا یجب علیه رعایه الأصلح، وقد ثبت ذلک وصخ التقبیح والتحسین ( ثابتان فقط ) بالشرع، والغرض ومن قال : انّ الحسن والقبح لذات الحسن والقبیح فهو صاحب جهل عُرض » .(2)