تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 472

ولکن بنا بر نظریه وحدت شخصی وجود، حدوث به معنای عقلی و عقلائی تحققّ مسبوق به عدم - جایگاهی ندارد چون وجود منحصر در حق تعالی است و معقول نیست که عدم در آن راه داشته باشد چون خلف وجوب وجود او خواهد شد و لذا باید در مفهوم عرفی و عقلائی حدوث تصرّف کرد و معنای آن را تغییر داد تا موافق با قول و حدت وجود گردد عفیفی این تصرّف را این گونه توضیح می دهد:

« فأعیان الموجودات فی مذهبه قدیمه من حیث ثبوتها، وینسب إلیها الحدوث من حیث وجودها. ویمثل لذلک بمجیء ضیف فی وقت معین ، فاننا نقول « حدث عندنا الیوم ضیف » ولا یلزم من حدوثه انّه لم یکن له وجود من قبل » .(1)

ومثال دیگر: عقل بدیهی و علوم تجربی و نیز عقلاء معلول را امر حقیقی و واقعی می شمارند کما اینکه به وضوح واقعی بودن آن دو را در خارج می یابیم مثلاً همانگونه که خورشید امری واقعی است نور و حرارتش نیز حقیقی و واقعی است چنانکه آثار فراوان آن در زندگی بشر و حیات زمین محسوس است و دانشمندان اجزاء و ذرات آن را بررسی کرده اند و به ترکیبات آن دست یافته اند.

کما اینکه فلاسفۀ مشاء نیز معلول را امر حقیقی و واقعی قلمداد کرده اند . ابن سینا می گوید:

«انّ العلّه هی کل ذات یلزم منه أن یکون وجود ذات اخری انما هو

بالفعل من وجود هذا بالفعل » .(2)

ولی نظریۀ وحدت شخصی وجود می گوید که موجود حقیقی حق تعالی است و ما سوای او مجازی هستند و معالیل - جمیع ممکنات - بهره ای از وجود حقیقی ندارند و باید