تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 479

و نیز می گوید:

« یقول العلّامه نیکولسون فی وصف أسلوب ابن عربی إنّه یأخذ نصّاً من القرآن و الحدیث ویأوّله بالطریقه التی نعرفها فی کتاب فیلون الیهودی وأریجن الاسکندری » . (1)

بیست و ششم: مرجعیّت مکاشفه و رها کردن عقل

قبلاً گذشت وصول به نظریه وحدت شخصی وجود که شاه بیت معارف صوفیه است متوقف بر کشف و شهود می باشد(2) زیرا آنان طریق رسیدن به حقائق را مکاشفه می دانند و در مقدمات بحث - مقدمه هفتم - مختصری از عدم حجیت مکاشفات سخن گفتیم .(3)

از جانب دیگر می دانیم که حجیت عقل ذاتی است در اهمیت جایگاه عقل همین اندازه کفایت می کند که اساس دین که توحید و نبوت و عدل و امامت و معاد است بر مدرکات بدیهیۂ عقلیه استوار است.

کسی که قائل به نظریه وحدت وجود می شود می بایست تمام تغایرها و تباین هایی را که عقل هر عاقلی به بداهت می یابد نادیده بگیرد و معتقد شود همۀ کثرات مجازی و سرابند و استناد کند به کشف و شهودی که حجیت ندارد کما اینکه ابن عربی و اتباع او همین طریق را پیموده اند.

ابن عربی می گوید:

«إنّ الحقیقه واحده وان تکثرت بالصور والتعینات . بل إن تکثرها بالصور تکثر وهمی قضی به حکم العقل القاصر غیر المستند إلی الکشف والذوق ولو کشف الحجاب عن العقل لرأی الکل فی واحد » .(4)

1- همان: 12.
2- « حقیقه الوجود لا یمکن العلم بها إلّا بنحو الشهود الحضوری ». اسفار: 3، 17. « حقیقه الوجود هی عین الهویّه الشخصیه لا یمکن تصورها ولا یمکن العلم بها إلّا بنحو الشهود الحضوری ». همان: 6، 84 - 85.
3- برای تفصیل بیشتر به کتاب بحوث هامه فی المناهج التوحیدیه مراجعه نمائید .
4- فصوص الحکم: 49.