تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 50

عقلیه که ملاّ صدرا برای قول اصالت وجود اقامه کرده ، دلیل و مستند قرار بگیرند ، زیرا برهان عقلی مقدّم بر ادراک عقلاء و اکتشافات علوم تجربی است می گوئیم : همانطور که در اشکال اوّل بر نظریه ملاّ صدرا توضیح دادیم ، نظریه اصالت وجود قابل اقامه برهان نیست زیرا که وصول به حقیقت وجود تنها با کشف و شهود میّسر می باشد و در حقیقت ، برهان برای اثبات این قول منتفی است ، چنانکه در بحث های بعدی آشکارتر خواهد شد و درباره مغالطی بودن براهین آن سخن خواهیم گفت .

بنابراین استنادِ به ارتکاز عقلاء و نیز یافته های علوم تجربی هیچ اشکالی ندارد .

گفتنی است که قائلین به أصالت وجود و وحدت وجود مدّعی اند که دیدگاهشان امری فوق عالم مادّه و طبیعت است و یافته های علوم تجربی نمی تواند آن را إبطال نماید . ولی قوانین علوم طبیعی مبتنی بر محسوساتی است که عقل آنها را تصدیق می کند پس چشم پوشی از قواعد علوم جدید در حقیقت نادیده گرفتنِ قضایای عقلی است . و هرگاه مدرکات عقلی با نظریه ای که مبتنی بر کشف و شهود است تعارض نماید در حقیقت حجّت با لاحجّت معارضه نموده که در این صورت ابهامی باقی نمی ماند .

در این مقام لازم است تفاسیر دیگری که از نظریه اصالت وجود ارائه شده را ذکر کنیم و آنها را مورد بررسی قرار دهیم :

تفسیر دوّم نظریه اصالت وجود و ارزیابی آن

بعضی از فلاسفه عقیده دارند که « مراد ملاّ صدرا(1) از نظریه اصالت وجود این است که ماهیت و وجود در خارج عین هم اند ، و ماهیّت هم به عینِ موجودیّتِ وجود ، حقیقتا موجود است .

امّا این دو ، با اینکه در خارج یکی بیش نیستند ، وقتی در تحلیل عقل از یکدیگر جدا می شوند و عقل جدا گانه به هر یک از آنها می پردازد ، در می یابد که وجود ، بذاته