تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 532

و نیز می نویسد:

«انّ الوجود عندهم واحد شخصی هو الله تبارک وتعالی ، ولا موجود سواه ، وإنّما یتّصف غیره بالموجود علی سبیل المجاز ، وهو ظاهر کلام الصوفیّه ، ویعبّر عنه بوحده الوجود والموجود وهو مردود لأنّه خلاف ما نجده بالضروره من الکثره ، وانکارها خروج عن طور العقل ونوع من السفسطه ، وانکار البدیهیّات » .(1)

3- در تعلیقۀ تفسیر صدرا گفته شده:

« ما توّهمه أکابر الصوفیه من کون الوحده حقّه حقیقیه والکثره وهمیه اعتباریه صرفه ، إذ کون الکثره وهمیه محضه غیر متحققّه فی نفس الأمر أصلاً خلاف البدیهه ومخالف الفطره التی فطر علیها کلٌ الأنفس والعقول » .(2)

نظر قائلین وحدت شخصی وجود دربارۀ نظریۀ تشکیک در وجود

بعضی از قائلین وحدت شخصی وجود به نظریه تشکیک در وجود این گونه اشکال می کند:

« در حقیقت شما قسمتی از وجود صرف را واجب الوجود پنداشته اید، آن قسمتی که خواه ناخواه محدود و متعین است گرچه هزار کلمۂ صرف و لفظ محض را بر سر آن در آورید اینها درد را دوا نمی کند و با پیوند عبارت محض و محض محرضت و بسط بساطت، مرتبۀ اعلا را که متمایز است از سایر مراتب ، و محدود است به حدّ سایر مراتب، وجود حضرت حقّ واجب جلّ و علا را غیر محدود و صرف نمی سازد، و کفی فی ذلک منقصهً وحدّاً وترکیب وافتقاراً وحدوثاً » .(3)

1- تعلیقه علی نهایه الحکمه : 45
2- تفسیر القران الکریم (صدرا) : 7، 192.
3- توحید علمی و عینی: 197.