تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 90

وثانیاً : این قبیل احتمالات از منظر عقل و سیره عقلایی ملحق به وسواس است زیرا که قاعده جاری در تفهیم و تفهّم در صورت وثاقت راوی عدم اعتناء به احتمال اینکه شاید راوی مطلب را طبق ذهنیات و آراء خود نقل نموده ، می باشد .

روش عقلاء این گونه است که اگر کسانی وثاقتشان احراز شود _ بلکه در مواردی از اجلاّء و فهیم و خبیر باشند _ مطلبی را از مولائی نقل کنند ، عقلاء در صورتی که سامع به نقل ناقل ترتیب اثر ندهد این عذر را از او نمی پذیرند که شاید راوی مطلب را

دقیق نقل نکرده باشد .

زیرا احتمال نقل خلاف واقع یا ناشی از کذب ناقل است که این احتمال با احراز وثاقتش بر طرف می شود یا ناشی از خطاء در نقل است که اصل عدم خطاء که اصل عقلائی است احتمال مذکور را دفع می نماید .

شبهۀ سوّم : ظنّی بودن ظاهر و نقد آن

از جهت کشف مراد جدّی مطرح شده . گفته اند مدلول روایات عقایدی از قبیل ظواهر است و ظاهر کلام موجب علم نمی شود و ظنّ آوراست و روشن است که در مباحث اعتقادی باید معرفت و علم کسب کنیم پس ظواهر در آن موارد ارزش و اعتبار ندارد .

جواب : اوّلاً : در معارف اعتقادی بسیاری از روایات دلالتشان در حدّ نصّ و صراحت است البتّه در پاره ای از موارد فلاسفه و صوفیه صراحت روایات را بر مراد انکار می کنند و آن را در حدّ ظهور می شمارند .

و این ادّعای ظهور از نصوص وحیانی ناشی از انس ذهن با آراء و نظریات فلسفی و عرفانی یا به خاطر وجود شبهه ای در ذهن می باشد زیرا اگر همان کلام را به شخصی که نظریات فلسفی و عرفانی را باورنکرده و ذهنش خالی از شبهه است القاء کنیم . او به طور صریح و واضح مراد متکلم را می یابد و احتمال دیگری نمی دهد و می دانیم که مخاطب دین در تعالیم معارف ، تنها فلاسفه و عرفاء نبوده اند این نکته مهمی است که