تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 91

نباید از آن غفلت نمود و نمی توان هر دلیلی را به جهت ناسازگاری با نظریّات صوفیه و فلاسفه و وجود شبهات ، محکوم به حکم ظهور نمود . بنابراین در تشخیص صغرای ظهور و نصّ باید کلام به ذهن خالی از پذیرش آراء و شبهات عرضه شود تا مورد نصّ و ظاهر مشخص گردد این جواب از جهت صغری می باشد .

امّا از جهت کبری : روش عقلاء در باب مفاهمه این گونه است که با الفاظی که دلالت بر مراد متکلم می کند مقاصد یکدیگر را درک می کنند و آن را به گوینده نسبت می دهند و به احتمال خلاف ظاهر اعتناء نمی کنند .

و چه بسا در غالب(1) موارد استعمالات به سبب ظواهر ، علم و اطمینان به مراد متکلم پیدا می کنند مگر آنکه متکلم در مقام بیان معمّا یا اجمال گویی باشد .

اگر در محاورات متداول عقلاء تأمّل شود یا در برداشت عقلاء از مکاتبات دقت شود به طور قطع تصدیق خواهیم کرد که ارتباط آنان با یکدیگر به روش مذکور است .

و از جانبی می دانیم که شارع مقدس به همان روش عقلائی با مکلفین محاوره و مکالمه نموده است و طریق جدیدی را برای ابلاغ پیامش ابداع نفرموده .(2)

نتیجه آنکه در بسیاری از موارد برای أذهان خالی از شبهات و عاری از پیش فرضهای ذهنی ، از ظواهر آیات و روایات اطمینان و علم به مراد حاصل می گردد خصوصا در روایاتی که یک مضمون اعتقادی با تعابیر مختلف و به الفاظ متنّوع تکرار شده زیرا هر گاه یک مفاد در روایات عدیده و با ناقلین متعدد و با جملات گوناگون وارد شده باشد قهرا اطمینان و علم به مراد شارع مقدس حاصل می شود مانند روایات باب تباین و حدوث عالم پس از عدم محض .

ثانیا : بر فرض در موردی از ظهور روایت علم و اطمینان به مراد جدّی حاصل