تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 94

معارض است ، صحیح نیست و باید ظهور را توجیه و تأویل نمائیم چون حجیت ظواهر در فرض قطع به خلاف ، به سبب حکم عقلِ فلسفی معنا ندارد و هیچگاه بناء عقلاء قائم بر حجیت ظاهر در فرض علم و قطع به مخالفتش نسبت به واقع نمی باشد بلکه ظهور در هنگام احتمال مطابقتش با واقع حجت می باشد .

علاوه آنکه اگر بخواهیم در تعارض برهان فلسفی و ظهور ، ظهور را اخذ کنیم و آن را توجیه نکنیم و در نتیجه برهان فلسفی را طرح کنیم ، اصل حجیت شرع و وحی مخدوش می گردد . چرا که حجیت شرع نیز با عقل اثبات شده پس اگر حجیت عقل را پذیرفتیم دیگر فرقی بین حکم عقل ، در موردی با مورد دیگر نیست پس در همه جا باید حجّت باشد ولذا هرگاه برهان فلسفی بر خلاف ظهور آیه یا روایتی قائم شد دست از ظهور بر می داریم و آن را توجیه می نمائیم .

جواب : اساس این شبهه بر این امر استوار است که عقل این شأن را دارا است که می تواند تمامی امور اعتقادی را کشف کند و به واقع برسد و حدّ خاصّی در مدرکاتش نمی باشد ، در این صورت اگر حکم عقل را در موردی نپذیریم معنایش عدم حجیت عقل در آن مورد می باشد که با حجیّت علی الإطلاق عقل منافات دارد .

ولی می دانیم که مدرکات عقل محدود است و دارای حدّ و مرز می باشد و در همه موارد قادر بر کشف حقائق نیست حال اگر در موردی که حیطه عقل نیست ، حکمِ به ظاهر عقلی را طرح کردیم لازم نمی آید که حکم عقل در همه جا حتی در مورد حکمش به حجیت شرع نیز باطل گردد .

توضیح : مدرکات عقل محدود است و در همه موارد عقل ، حکم روشن و واضحی ندارد و در بعضی از امور ، عقل هیچ راهی برای استکشاف ندارد زیرا حکم عقل در مسأله ای متوقف بر احاطه بر جهات دخیل در آن مسأله و مقدمات رساننده به آن می باشد و روشن است که عقل در بسیاری از موارد احاطه به جمیع جهات و مقدمات ندارد . که در این مقام چند نمونه را ذکر می کنیم :

1 _ امور غیبیه : عقل به تنهائی قادر به فهم قیامت و معاد جسمانی یا معراج