ستارگان هدایت : مناظره ای پیرامون ضرورت حجت الهی صفحه 115

دارد و بستر مناسب اجرای قوانین الهی را در جامعه بشری فراهم می سازد و از رواج ظلم و نابرابری ها جلوگیری می کند؛ از این رو بهتر بودن حضور حجت خدا در هر دوره روشن می گردد.

سیر اجتهادی شیعه و سنی

چون بحث اجتهاد در شیعه و اهل سنت مطرح گردید، بجاست نگاهی گذرا به اجتهاد و سیر اجتهادی این دو مذهب داشته باشیم.

«اجتهاد»(1) تلاش متخصص دین برای به دست آوردن حکم شرعی است. شیعه و سنی آن گاه که دست خود را از الهامات الهی کوتاه دیدند، به ناچار راه اجتهاد را در پیش گرفتند. اهل سنت به دلیل اعتقاد نداشتن به جانشینان رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، پس از رحلت آن حضرت راه اجتهاد را در پیش گرفتند. این کار از زمان خلفاء شروع شد تا اینکه در عصر تابعان(2)

احساس کردند قرآن و سنت جواب گوی نیازهای جامعه نیست؛ پس ناگزیر به امور گمانی چون «قیاس»(3)،

1- . از لحاظ لغوی اجتهاد یعنی: «با صرف نیرو و تحمّل، خود را به سختی واداشتن» (راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، ص208، ذیل ماده جهد). اما از دید اصطلاحی اجتهاد یعنی: «به کار بردن تدبّر و تعقل در فهم ادلّه شرعیه، که البته احتیاج دارد به یک رشته علوم که مقدمه شایستگی و استعداد تعقل و تدبر صحیح و عالمانه است» (مرتضی مطهری، ده گفتار، ص110).
2- . تابعان به کسانی می گویند که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) را ندیده اند ولی با اصحاب ایشان دیدار کرده اند.
3- . هرگاه دو پیشامد از جهاتی با هم یکسان باشند ولی فقط حکم یکی از آن دو در شریعت یافت شود، این حکم را به پیشامد دیگر نیز سرایت و تعمیم می دهند که به این کار اصطلاحاً قیاس گویند (برای آگاهی بیشتر نک : جعفر سبحانی، أصول الفقه المقارن، صص89-160).