کتابخانه بالقرآن

ستارگان هدایت : مناظره ای پیرامون ضرورت حجت الهی صفحه 158

صفحه 158

گرفته و امور بازدارنده هم برطرف شده است؛ پس هر چه دلیل انجام، به آن تعلّق گیرد و مانع از آن برطرف گردد، لازم است انجام شود.

دوم) در این فرض اگر خداوند لطف نکند، هدفش را نقض کرده است و نقض غرض ناپسند است. توضیح مطلب را با مثالی بازگو می کنیم: اگر کسی مهمانی را برای غذا به خانه اش دعوت کند و بداند اگر پیکی را برای دعوت نزد او بفرستد، دعوتش را می پذیرد و این کار هم هیچ کاستی و بدی به شخصیتش وارد نمی کند، با وجود این، پیکی را برای دعوت نزد مهمان نفرستد، چنین فردی خواستار حضور مهمان نیست و دانستن این مطلب روشن است.

سوم) اگر لطف کردن بر خداوند لازم نباشد، خداوند به آنچه از لحاظ حکمت بر او لازم است، اخلال وارد نموده است؛ زیرا فرقی میان لطف نکردن و اختیار ندادن به مکلف وجود ندارد».(1)

1- . « وَ أَمّا الْمَصالِحُ الدّینیَّهُ فَإِنَّها تَنْقَسِمُ إِلَی ما یَقَعُ عِنْدَهُ الطّاعَهُ وَ یُسَمَّی لُطْفًا بِقَوْلٍ مُطْلَقٍ وَ إِلَی ما یَکونُ الْمُکَلَّفُ مَعَهُ أَقْرَبَ إِلَی الطّاعَهِ وَ یُسَمَّی لُطْفًا مُقَرِّبًا... وَ هَلْ یَجِبُ عَلَی الْبارِئِ سُبْحانَهُ فِعْلُ اللُّطْفِ أَمْ لا؟ اَلْأَکْثَرونَ یَقولونَ بِوُجوبِهِ وَ احْتَجّوا عَلَی ذلِکَ بِوُجوهٍ: أَحُدُها: أَنَّ اللُّطْفَ مُفْضٍ إِلَی غَرَضِ الْمُکَلَّفِ وَ لَیْسَ فیهِ وَجْهٌ مِنْ وُجوهِ الْقُبْحِ وَ لایُؤَدّی إِلَی ما لا نِهایَهَ لَهُ وَ کُلُّ ما کانَ کَذلِکَ فَهُوَ واجِبٌ فی الْحِکْمَهِ أَمّا اِنَّهُ مُفْضٍ إِلَی غَرَضِ الْمُکَلَّفِ؛ فَلِأَنّا نَتَکَلَّمُ عَلَی هذا التَّقْدیرِ وَ أَمّا اِنَّهُ لَیْسَ فیهِ وَجْهٌ مِنْ وُجوهِ الْقُبْحِ فَلِأَنَّ وُجوهَ الْقُبْحِ مَضْبوطَهٌ وَ لَیْسَ فیهِ شَیْءٌ مِنْها وَ أَمّا اِنَّ کُلَّ ما کانَ کَذلِکَ کانَ واجِبًا فی الْحِکْمَهِ فَلِأَنَّ داعیَ الْحِکْمَهِ مُتَعَلِّقٌ بِهِ وَ الصَّوارِفُ مُنْتَفیَهٌ عَنْها وَ کُلُّ ما تَعَلَّقَ بِهِ الدّاعی وَ انْتَفَی الصّارِفُ عَنْهُ فَإِنَّهُ یَجِبُ أَنْ یُفْعَلَ. اَلْوَجْهُ الثّانی: لَوْ لَمْ یَفْعَلِ البارِئُ سُبْحانَهُ وَ تَعالَی اللُّطْفَ عَلَی هذا التَّقْدیرِ لَکانَ ناقِضًا لِغَرَضِهِ وَ نَقْضُ الْغَرَضِ قَبیحٌ بَیانُ أَنَّهُ یَکونُ ناقِضًا لِغَرَضِهِ أَنَّ مَنْ دَعا غَیْرَهُ إِلَی طَعامٍ لَهُ وَ عَلِمَ أَنَّهُ یَحْضُرُ إِنْ أَرْسَلَ رَسولًا إِلَیْهِ لا غَضاضَهَ عَلَیْهِ فی إِرْسالِهِ وَ لَمْ یُرْسِلْ رَسولَهُ فَإِنَّهُ یَکونُ غَیْرَ مُریدٍ لِحُضورِهِ وَ الْعِلْمُ بِذلِکَ ظاهِرٌ. اَلْوَجْهُ الثّالِثُ: لَوْ لَمْ یَجِبْ فِعْلُ اللُّطْفِ لَکانَ الْبارِئُ مُخِلًّا بِما یَجِبُ عَلَیْهِ فی الْحِکْمَهِ إِذْ لا فَرْقَ بَیْنَ مَنْعِ اللُّطْفِ وَ عَدَمِ التَّمْکینِ» (جعفربن حسن حلّی (محقق) ، المسلک فی أصول الدین، صص101-102).