کتابخانه بالقرآن

ستارگان هدایت : مناظره ای پیرامون ضرورت حجت الهی صفحه 79

صفحه 79

به او بدهد و او را به پشت خود گرفته و با سختی زیاد او را از مرگ حتمی نجات دهد؛ اما در مقابل، آن شخص نجات یافته به او حمله ور شود و همسر و فرزندانش را بکشد و اموالش را غارت نماید، بی گمان همه عقلا حکم به شایستگیِ کار فرد نیکوکار و زشتی کار شخص ظالم می کنند. تفاوت نهادن بین این دو عمل از بدیهیات است.

دکتر سیدهادی موسوی: کسی می تواند به عقلی بودن حسن و قبح یقین پیدا کند که در منطقه ای به دور از هرگونه تمدن و قانون رشد کرده باشد.

با تصور حسن و قبح، می توان به ذاتی بودن آن پی برد

باقرپورکاشانی: انسان با رجوع به خود، ذاتی بودن حسن و قبح را می یابد و نیاز نیست در این شرایط قرار بگیرد تا به عقلی بودن خوبیِ عدل و بدی ظلم یقین کند؛ بلکه با تصور این حالت هم می توان به یقین رسید.(1)

1- . ابن سینا می گوید: «وَ مَعْنَی الْفِطْرَهِ: أَنْ یَتَوَهَّمَ الْإِنْسَانُ نَفْسَهُ حَصَلَ فِی الدُّنْیَا دَفْعَهً وَ هُوَ بَالِغٌ عَاقِلٌ، لَکِنَّهُ وَ لَمْ یَسْمَعْ رَأْیاً وَ لَمْ یَعْتَقِدْ مَذْهَبًا وَ لَمْ یُعَاشِرْ أُمَّهً وَ لَمْ یَعْرِفْ سِیَاسَهً، لَکِنَّهُ شَاهَدَ الْمَحْسُوسَاتِ وَ أَخَذَ مِنْهَا الْخَیَالَاتِ؛ ثُمَّ یَعْرِضُ مِنْهَا عَلَی ذِهْنِهِ شَیْئاً وَ یَتَشَکَّکُ فِیهِ فَإِنْ أَمْکَنَهُ الشَّکُّ فَالْفِطْرَهُ لاَ تَشْهَدُ بِهِ وَ إِنْ لَمْ یُمْکِنْهُ الشَّکُّ فَهُوَ مَا یُوجِبُهُ الْفِطْرَهُ؛ معنای فطرت آن است که انسانی تصور کند به طور ناگهانی به دنیا آمده در حالی که بالغ و عاقل و خردمند است و هیچ نظریه ای را نشنیده و معتقد به هیچ مذهبی نیست و با هیچ گروه و جمعیتی معاشرت نکرده است و با هیچ سیاست و تدبیری هم آشنایی ندارد، ولی محسوسات را مشاهده کرده است و از آن ها مفاهیمی در خیال خود به دست می آورد و مطالب را به ذهن خود عرضه می نماید و سعی می کند در آن شک و تردید نماید، پس اگر آن مطلب شک پذیر باشد، فطری نیست و اگر شک کردنی نباشد، امری است فطری» (حسین بن عبدالله ابن سینا، النجات، ص117).