الدرر النبویه فی نقد آراء فلسفیه صفحه 78

هر چه هست نفس است و فعالیَّت ها و آثار آن. (1)

باری، نظریه ملاصدرا را از سه دیدگاه می توان ارزیابی و نقد کرد:

1. خدشه در اصول و پیش نیازها.

2. تأویل آیاتِ معاد.

3. تعالیم وحی.

1. نارسایی شالوده و مقدماتِ نظریه

ملاصدرا با سامان اصول و مقدماتی به این فهم از مَعاد رسیده است. ما در اینجا شالوده نظریه یِ وی را که همان «اصالتِ وجود» می باشد ارزیابی می کنیم. طبیعی است که اگر این اصل فرو بپاشد دیگر اصول و مقدماتِ نظریه ملاصدرا ناکام می ماند.

بحث وجود و «اَصالت وجود» و محوریّتِ آن در فلسفه، از قرن یازدهم تاکنون جزوِ مهم ترین مباحث فلسفی به شمار می رود. بسیاری از فلاسفه آن را پذیرفته اند؛ لیکن در این نظریه جای درنگ هست و نکاتی را می توان در آن مطرح ساخت.

در این نظریه، تحلیل اشیا در ذهن به دو مفهومِ وجود و ماهیَّت، مسلّم دانسته شده است و گاه پیش از اثباتِ اصالت وجود، مُدّعا مسلَّم انگاشته می شود به نظر می رسد همین تحلیل عقلی که اشیا در ذهن به دو مفهوم انحلال می یابد، مبتنی بر اصالتِ وجود و از آثار فلسفی این نظریه است؛ وگرنه با قطع نظر از اصالتِ وجود یا ماهیَّت (و قبل از اُنسِ ذهن به کلمه یِ وجود به عنوان یک امر عینی) در آغاز به نظر نمی رسد که ما از هر چیزی دو مفهوم در ذهن داشته باشیم.