چه کسانی نمی فهمند؟!: گویا و رسا در نقد عرفان التقاطی و تفکرات یونانی صفحه 217

1. توحید ذاتی:

با توجه به احادیث نورانی که از خاندان عصمت و طهارت عَلَیهِمُ السَّلام مطرح شد و صدها روایات معتبر دیگر، خداوند در ذات خویش یگانه است و هیچ شبیه و نظیری ندارد.

اما در دیدگاه اهل عرفان اصطلاحی و تصوف، توحید ذاتی به این معناست که در هستی به غیر از یک ذات، ذات دیگری وجود ندارد و آن ذات خداوند است. همان گونه که مطرح شد می گویند: تمام اشیاء تطورات همان ذات واحدند و به جز ذات خداوند هیچ موجودی هستی ندارد. می گویند: آسمان، زمین، انسان، حیوان، درخت و دیگر اشیاء ظهور همان ذات واحد است و هیچ فرقی بین خداوند و اشیاء نیست مگر در اطلاق و تقیید.

سخن عرفا و متصوفه در توحید ذاتی مغایرت کامل با تعالیم خاندان عصمت و طهارت عَلَیهِمُ السَّلام دارد. طبق تعالیم خاندان عصمت و طهارت عَلَیهِمُ السَّلام اشیاء غیر خدا هستند و هیچ سنخیتی بین ذات خداوند متعال و اشیاء نیست، اما عرفا می گویند: اشیاء عین ذات خداوند هستند.

2. توحید صفاتی:

طبق تعالیم نورانی خاندان عصمت و طهارت عَلَیهِمُ السَّلام توحید صفاتی به این معناست که همان طور که خداوند در ذات خود یگانه و بی همتاست در صفات نیز یگانه است. براساس این معنا از توحید صفاتی، هرچند برخی از صفات برای مخلوقات نیز به کار می رود، این اشتراک فقط در لفظ مشهود است و خداوند در حقیقتِ این صفات، یگانه و بی نظیر است.

امام علی عَلَیهِ السَّلام می فرماید: