میراث حوزه اصفهان جلد 11 صفحه 349

احرار می دانند، و در اذکار به آخرِ کار به ذکر «لا هو إلاّ هو» گویا [می شوند]، و خود را به صورتِ امناء حمل امانت می دارند، تا از صورت به معنی و حقیقت، و از قال به حال به خواستِ قادرِ متعال مبدّل شده باشند.

معنیِ کلام ظاهر است، یعنی بر می گردم و اوقات را در گفتگوی اسمِ هو صرف می کنم؛ و می تواند مراد از حرف، حرفِ ابجدیِ اسمِ هو که در تأویلِ اسم و تکثیرش، و استخراجِ اسامی و معانیِ متعدّده که در نظرِ ناظم است، ملاحظه آن حروف به حسب عدد و مرتبه، و زبر و بیّنه، و نحوِ دیگر لازم است، باشد.

شرح اسمِ اعظم الهی

بدانکه عقد اسم هو در این راه گشاید عقده عقد اسم اللّه

یقین میدان که اسم اعظم اینست خرد بخشای جان آدم این است

بدانکه انعقادِ اسمِ هو از دو حرف است: یک «ها» و یک «واو»؛ و عددِ حرف «ها» پنج است، و عددِ حرفِ «واو» شش است، و پنج و شش یازده است، و از جمعِ عددِ مراتب از یک تا یازده شصت و شش حاصل آید که عددِ حروفِ اسمِ(1) اللّه است.

و در اسمِ اعظمِ حضرتِ کردگار و خداوندِ مختار اقوال بسیار است، و از آن اقوالِ پسندیده، قولِ مشهور به شصت رسیده، و اوّل اقوال مذکوره در کتب، قولیست که اسمِ اللّه را اعظم دانسته و قولِ: «یا هو یا هو یا من لا یعلم ما هو الاّ هو» را در آخر اقوال ذکر کرده؛ صاحبِ این رأیِ پسندیده احمد بن فهد است در «عدّه».(2)

و مرادِ ناظم از اسم اعظم و مدلول اشاره او، اسم هو می باشد؛ و می تواند که اسمِ اللّه مدلول اشاره بود، و لیکن بعید از عبارت بود، امّا به حسب معنا و واقع بد نیست؛ چه اسمِ اللّه و اسمِ هو به بیانی که می فرماید قریب به اسم [اعظم] می باشند، و اسمِ اللّه را اشخاصِ بسیار از علماء کبار به جهاتِ بی شمار اسمِ اعظم گرفته اند، و این قول و این اعتقاد را