مکتب کلامی قم صفحه 129

ما در این نوشتار، به بررسی مسأله خلقت از جنبه های مختلف آن از دیدگاه اعلم خلق و آنکه واسطه فیض الهی بوده و بلکه علت غایی از آفرینش جهان است، یعنی امیر مؤمنان علیه الاف التحیه و الثناء می پردازیم و تنها در موارد ضرورت احادیث سایر معصومین علیهم السلام را به عنوان شاهد و دلیل بر مدعای خود نقل می کنیم. امید آنکه مقبول درگاه احدیت باشد!

1. اهمیت برهان خلقت

شاید کمتر مسأله ای عقلی از جهت کثرت و تعدد و تنوع دلیل همانند «شناخت خدای متعال» باشد. هر عالمی به تناسب ذوق و سلیقه و رشته تخصصی خود، دلیلی برای این مسأله اقامه نموده است. ولی کتابهای علم کلام بیشترین تأکید را بر مسأله «صانع و مصنوع» دارند؛ آن هم از راه حدوث عالم،(1) و این دلیل را بهترین دلیل می دانند. اما فلاسفه تمام توجه خود را معطوف به «برهان صدیقین» کرده و تقریرهای مختلفی از آن ارائه نموده اند.(2)

اما پیامبران علیهم السلام و نیز آیات و روایات به مسأله «خلقت» اهتمام بیشتری ورزیده اند؛ به طوری که می بینیم اولین آیات شریفه ای که بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شده است، به مسأله خلقت توجه داده و از طریق خلقت، ربوبیت الهی را اثبات نموده است.(3)

فخر رازی می گوید: «تنها روش قابل اعتماد نزد پیامبران بزرگ علیهم السلام استدلال از راه خلقت و هدایت بوده است؛ زیرا حضرت ابراهیم علیه السلام از این روش استفاده کرده و فرموده: «الذی خلقنی فهو یهدین»؛(4) «او که مرا آفرید و همو

1- 1. ر.ک: «الکنت الاعتقادیه» منسوب به شیخ مفید، با تصحیح نگارنده، ص 20؛ «البراهین فی علم الکلام» ج 1، ص 69؛ «کشف الفوائد» ص 36.
2- 2. بهترین بحث از برهان صدیقین در «تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری» از مرحوم میرزا مهدی آشتیانی، صص 497 - 488 است که به نوزده تقریر بیان شده است .
3- 3. سوره علق: 96، آیه 3 و 4 .
4- 4. سوره شعراء: 26، آیه 78.