مکتب کلامی قم صفحه 148

خلقت آسمان

سخنان فراوانی از حضرت علی علیه السلام درباره آفرینش «سماء» و «سموات» نقل شده است که گزارشی از آن در اینجا آورده می شود.

مقصود از کلمه «سماء» گاهی مطلق جهت بالاست و گاهی به معنای مجردات است، در مقابل ارض که مراد مادیات می باشد و گاهی مقصود از «سماء» افلاک و کواکب و اجرام می باشد که در عین آنکه مادی هستند، ولی جسم زمینی نیز نیستند، و احکامی خاص به خود دارند.

در خطبه اول «نهج البلاغه» آمده است: «ثم انشأ سبحانه فتق الاجواء و شقّ الارجاء و سکائک الهواء یا فاجری فیها ماءً متلاطما تیاره متراکما زخّاره حمله علی متن الریح العاصفه... ثم انشأ سبحانه ریحا اعتقم مهبّها و ادام مُربّها... فسوی منه سبع سموات جعل سفلا هن موجا مکفوفا و علیا هنّ سقفا محفوظا... ثم فتق ما بین السموات العلی فملأ هنّ اطوارا من ملائکته...؛(1) سپس خدای پاک فضاهای شکافته و کرانه های کافته و هوای به آسمان و زمین راه یافته راپدید آورد و در آن آبی روان کرد، آبی که موجهای آن یکدیگر را می شکست و هر یک بر دیگری می نشست. آب را بر پشت بادی نهاد سخت وزنده و هر پایداری را در هم شکننده... سپس بادی نازا آفرید تا پیاپی و سخت بوزید...و از آن هفت آسمان بر آورد. فرو دین آسمان موجی از سیلان باز داشته، زَبَرین سقفی محفوظ... سپس میان آسمانهای زبرین را بگشود و از گونه گون فرشتگانش پر نمود...».

اگر کسی فرشتگان را موجوداتی مجرد از ماده و احکام آن بداند آن گونه که عموم فلاسفه بدان معتقدند در این صورت، معلوم است که مراد از آسمانها نیز عوالم مجردات است؛ مخصوصا که امام علیه السلام تعبیر به قسمت بالای آسمان نمود. و اگر کسی فرشتگان را دارای جسم مثالی و لطیف بداند - آن گونه که غالب محدثان معتقدند - در این صورت، می توان آسمانها را بر معنی مادی آن حمل