صفات خدا در کلام اسلامی و کلام مسیحی ( قرون وسطا ) صفحه 105

دلیل اول: اگر صفات خداوند زائد بر ذات باشد در خارج (یعنی در خارج وجود داشته باشند) یا واجب خواهند بود و یا ممکن. اگر واجب باشند تعدد واجب الوجود لازم خواهد آمد که این محال است، زیرا واجب الوجود یکی بیشتر نیست و نمی تواند بیش از یکی باشد و اگر ممکن باشد نیاز به مؤثر خواهد داشت. این مؤثر یا همان ذات است که باطل است؛ چون تقدم ذات بر صفات لازم می آید که محال است و یا غیر آن که این هم محال است. یا این که این صفات اصلاً در تحقق خود نیازی به مؤثر ندارد و این هم خلاف است. بنابراین صفات خداوند زائد بر ذات نیست.

دلیل دوم: خداوند عالم یا فقط ذات است بدون صفات و یا ذاتی است با صفات. اولی باطل است، چون در آن صورت ذات خالی از صفات خواهد بود و ذات خالی از صفات که کمالات هستند، صلاحیت الهیت ندارد. دوم نیز باطل است، چون لازمه آن ترکیب خواهد بود. که خداوند مرکب باشد از ذات و صفات. درحالی که ترکیب در ساحت وجود خدا راه ندارد.

بنابراین ابن میثم نیز مانند دیگر علمای امامیه، صفات خداوند را عین ذات می داند و دیدگاه اشاعره مبتنی بر زائد بودن صفات بر ذات را ردّ می کند. او علاوه بر دیدگاه اشاعره دیدگاه حال معتزله را نیز به نقد می کشد.

3- تقسیم صفات از دیدگاه ابن میثم

یکی از معروف ترین آثار ابن میثم شرح نهج البلاغه می باشد. این شرح تفسیری فلسفی و کلامی از کلام امیرالمومنین است. ایشان ضمن