صفات خدا در کلام اسلامی و کلام مسیحی ( قرون وسطا ) صفحه 119

بودن، زنده بودن و موجود بودن این ها معتقدند که حالت صفتی است برای یک موجود که آن صفت نه موجود است و نه معدوم و خداوند متعال به اعتبار آن صفت قادریت قادر است، و به اعتبار آن عالمیت عالم است. در سایر صفات نیز این چنین است.

مرحوم فاضل بعد از نقل این سخن به نقد آن پرداخته و می گوید:

بطلان این سخن بدیهی است، چون معتزله حالت عالم را نه موجود می دانند و نه معدوم؛ چرا که می گویند حال نه موجود است و نه معدوم و اصلاً بدون ذات قابل تصور نیست. درحالی که بین وجود و عدم، واسطه قابل تصور نیست.

مرحوم فاضل دیدگاه معانی و احوال هر دو را ردّ می کند و بهترین دیدگاه و قول حق را عینیت صفات با ذات می داند. ایشان می گوید: اگر قادر بودن خدا به سبب قدرت یا قادریت باشد لازم می آید خداوند به غیر خود نیاز داشته باشد و هر چه که به غیر محتاج باشد، ممکن است. پس اگر صفات خداوند متعال زاید بر ذات باشد او نیز ممکن خواهد بود و این خلاف فرض وجود و باطل است.

3- اراده خداوند

یکی از اوصاف مورد اختلاف دانشمندان اشاعره، معتزله و امامیه، اراده خداوند است. معتزله خداوند را مرید به اراده حادثه می دانند، ولی اشاعره اراده را نیز قدیم می دانند. مرحوم فاضل مقداد در بیان این صفات چنین می گوید:

اشاعره و جمعی از معتزله گفته اند که اراده صفتی است زاید بر ذات باری تعالی و مغایر است با علم و قدرت و غیر آن، ولی علم سبب