صفات خدا در کلام اسلامی و کلام مسیحی ( قرون وسطا ) صفحه 12

است که مرتکبان کبایر فاقد برخی از این صفات اند. «فسق» نیز اسم ذم است، لذا فاسقان را نمی توان مؤمن نامید. در نتیجه باید گفت: فسق، حد وسط میان ایمان و کفر بوده و مرتکبان کبایر نه مؤمن اند و نه کافر. از آنجا که در قیامت، انسان ها دو گروه بیش نیستند، گروهی اهل بهشت و گروهی اهل دوزخ، و بهشت نیز جایگاه مؤمنان است، لذا اگر بدون توبه از دنیا بروند در جهنم خواهند بود. این نظریه به عنوان «منزله بین المنزلتین» معروف شد که یکی از اصول معتزله به شمار می رود.(1)

اصول مذهب معتزله

مذهب معتزله بر پنج اصل استوار است که هر کس به آنها اعتقاد داشته باشد، معتزلی خوانده می شود. «ابوالحسن خیاط» که از مشایخ کلام معتزله است می گوید:

الاصول الخمسه یقوم الاعتزال، من اعتقد به جمیعا کان معتزلیا و هی: التوحید و العدل و الوعد و الوعید و المنزله بین المنزلتین والامر بالمعروف و النهی عن المنکر.(2)

اعتزال بر اصول پنج گانه استوار است که هر کس به همه آنها معتقد باشد، معتزلی است. این پنج اصل عبارتند از: توحید، عدل، وعد و وعید، منزله بین المنزلتین و امربه معروف و نهی از منکر.

توضیح اجمالی پنج اصل:

1. توحید؛ یعنی عدم تکثر ذات و صفات

2. عدل؛ یعنی خداوند متعال عادل است و هیچ ظلمی نسبت به