صفات خدا در کلام اسلامی و کلام مسیحی ( قرون وسطا ) صفحه 181

مرحوم فاضل مقداد نیز معنای صفات را معقولات ذهنی می داند که از ذات مقدس خداوند اقتباس شده اند. او دیدگاه معانی ثابته اشاعره و احوال معتزله را رد می کند و معتقد است که این دیدگاه منجر به محتاج بودن خداوند می شود که قطعا باطل است. علاوه بر آن، او برای رّد دیدگاه اشاعره و ابوهاشم معتزلی دلایل دیگری نیز می آورد و معتقد است که صفات خداوند عین ذات اوست و هیچ تفاوت و تغایری در بین ذات و صفات وجود ندارد. او درباره صفت اراده نیز معتقد است که اراده، علم خاصی است که مقتضی تعیین موجودات در زمان، مکان و حالات مختلف است.(1)

مقایسه دیدگاه های معتزله، اشاعره و امامیه

از همان اوایل صدر اسلام مکاتب مختلفی در کلام اسلامی پدیدار شدند که مبانی مختلفی داشتند و به علت اختلاف در مبانی دیدگاه های مختلفی را ابراز کردند. آنها در مباحث خداشناسی، خیر و شر و اختیار انسان مباحث مختلفی را مطرح کردند و اختلافات زیادی نیز پیدا کردند. در خداشناسی آنان بر وجود خدا و این که برای خداوند متعال اوصافی وجود دارد، اتفاق نظر داشتند، ولی در این که این اوصاف چه رابطه ای با ذات دارند و به چه نحوی ذات حق این صفات را دارا است، اختلافات زیادی را پیدا کردند. قبل از این که واصل بن عطا از حسن بصری جدا شود، آنها عقیده داشتند که صفات خداوند زائد بر ذات است و همین دیدگاه را اشاعره گرفته و از آن دفاع کردند که صفات خداوند زائد بر ذات او بوده و عین ذات نیستند زیرا صفات، ذات نیستند بلکه با ذات