صفات خدا در کلام اسلامی و کلام مسیحی ( قرون وسطا ) صفحه 52

نقد و بررسی دلیل اول

این دلیل از آن جهت اقامه شده که عینیت صفات را با ذات رد کند ولی به نظر می رسد در نقد این معنا بی تأثیر است، چون:

اولاً؛ درست است که علم را نمی توان به جای ذات (الله) به کار برد ولی این امر به علت آن است که مفهوم علم با مفهوم الله فرق می کند و تفاوت مفهوم منجر به تفاوت مصداق نمی شود، در حالی که افراد معتقد به این که صفات خداوند عین ذات اویند قایل بر وحدت مصداقی هستند نه وحدت مفهومی. بنابراین علت این که نمی توان علم را به جای الله به کار برد، ناشی از تفاوت مفاهیم است.

ثانیاً: اشعری نیز علم را به جای ذات، یعنی الله به کار نبرده، بلکه آن را مضاف به الله قرار داده است و معلوم است که مضاف و مضاف الیه باید غیریت داشته باشند و علم و الله نیز مفهوماً غیریت دارند. بنابراین علت علم به جای الله استفاده نمی شود آن است که مفهوماً از یکدیگر متفاوت اند.

2- دلیل دوم اشعری بر زیادت

اشاره

اشعری علاوه بر دلیل مذکور که می خواست با جابجائی الفاظ صفات با ذات بر عینیت نداشتن صفات با ذات اقامه دلیل کند، دلیل دیگری نیز از طریق علم پروردگار اقامه کرده است. او در این دلیل از دو فرض شروع می کند و با باطل کردن فرض اول حرف خودش را می خواهد به کرسی بنشاند. او می گوید:

دلیل بر این که خداوند عالم است به علم زائد بر ذات او، این است که پروردگار خالی از یکی از دو صورت زیر نیست: