صفات خدا در کلام اسلامی و کلام مسیحی ( قرون وسطا ) صفحه 66

موعظه آمیز و عادی و نیز اخبار منقول از رسول خدا زایل نمی شود و دیگر کسی که می خواهد دیگران را معالجه کند.

ولی در جای دیگر آن را ستایش کرده و آموختنش را واجب دانسته است. او می گوید: علم توحید، اشرف و اجل و اکمل علوم است. این علم، ضروری و تحصیل آن هم چنان که صاحب شرع گفته «طلب العلم فریضه علی کل مسلم» بر همه عقلا واجب است.(1)

علّت این دو برخورد کاملاً متضاد شاید این باشد که چون علم کلام علمی است پیچیده و سنگین، لذا برای مردم جایز نیست چون هر کسی نمی تواند آن را درک کند. ولی آن جا که آن را واجب قرار داده برای خواص است تا بتوانند آن را درک کرده و به اسرار شریعت آگاه شوند. هم چنین به جهت این که اکثر کتاب های او مطابق مشرب اشاعره است در زمره دانشمندان اشعری به شمار آمده است.

الف) صفات از دیدگاه غزالی

امام محمد غزالی نیز مانند دیگر بزرگان اشاعره، ابتدا به اثبات صفات الهی می پردازد و صفت علم، قدرت، حیات و اراده را اثبات می کند و در ضمن آن بر نقد دیدگاه های فلاسفه و معتزله درباره قدم عالم همت می گمارد. او اشکالات گوناگونی را بر معتزله وارد می کند که فخر رازی آن ها را کامل می کند. غزالی پس از آن که صفات خداوند را مطابق دیدگاه اشاعره به اثبات می رساند، به رابطه میان ذات و صفات می پردازد و دیدگاه اشاعره را دنبال می کند. او معتقد است که صفات الهی عین ذات او نیستند بلکه زائد بر ذات اند: