اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 1 صفحه 146

ملازمه و سایر موارد به چشم می خورد، مربوط به بضاعت دانسته های این جانب است، نه به بحر مواج معارف شیخ؛ لذا بزرگان، نارسایی ها را از من بدانند، نه از ساحت باعظمت مرحوم شیخ.

اراده در لغت

«اراده» در لغت به معنای جستن زمین برای آب و گیاه و طواف و آمد و شد کردن برای خواستن چیزی است و «مرید» اسم فاعل آن از باب افعال به معنای جوینده و خواهنده است.(1)

اراده از ماده «رود» بر وزن موج، در اصل به معنای رفت و آمد توأم با ملایمت در طلب چیزی است. این واژه مرکب از سه عنصر است:

1. خواستن چیزی توأم با علاقه.

2. همراه با امیدواری به وصول به آن.

٣. حکم به انجام آن از ناحیه خودش یا دیگری.(2)

تهاوی» برای اراده دو معنی ذکر نموده است: یکی نزوع و میل نفس به سوی فعل؛ یعنی شوق و قصدی که نفس را وادار به انجام نماید و معنای دیگر آن عبارت است از قوه ای که مبدأ نزوع و میل است به سوی یکی از دو طرف مقدور.(3)

مشیت» در بسیاری از کتب لغت به معنای اراده آمده است، اما در کتاب التحقیق فی کلمات القرآن مشیت را میلی دانسته که بعد از تصور و تصدیق حاصل می شود و بعد از آن، عزم و سپس اراده محقق می شود.(4)

علامه طباطبایی در تفسیرش فرموده است که حتی در یک مورد از قرآن،5.

1- اسماء و صفات الهی، ج 1، ص 618.
2- پیام قرآن، ج 4، ص 144.
3- کشاف اصطلاحات الفنون، ص553.
4- پیام قرآن، ج 4، ص145.