اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 1 صفحه 255

ستمکاری، بیهوده کاری، دروغ گفتن و فریبندگی که تمام این وجوه در عفو نمودنمنتفی است؛ زیرا عفو در آخرت صورت می گیرد و آشکار است که در آن جا نهتکلیف وجود دارد و نه مفسده.

نظر شیخ درباره توبه

آیات و روایات زیادی آمده است که با توبه، کیفر گناهکار، آمرزیده و محو می گردد.اما در این مطلب که قبول توبه به حکم خرد بر خداوند واجب است یا اینکه قبولآن فقط تفضلی است از خداوند، اختلاف است.

معتزله چنین پنداشته که قبول توبه بر خداوند به حکم خرد واجب است وبنابراین، محو شدن کیفر به واسطه توبه، حکم عقلی است. سخن معتزله از دیدشیخ الطائفه مردود است و رأی شیخ این است که محو شدن کیفر با «توبه» تفضلیاست از خداوند،(1) و ما از راه دلیل نقلی (اجماع) به این مطلب دست یافته ایم که باتوبه، کیفر محو می شود، وگرنه از راه دلیل عقلی این مطلب قابل اثبات نبود. با عقلفقط این مطلب قابل اثبات است که مکلف با توبه سزاوار پاداش می گردد؛ زیرا توبهاطاعت است و هر اطاعت هم پاداش دارد.

دلیل شیخ الطائفه بر اثبات مدعایش این است که اگر به حکم عقل، قبول توبهبر خداوند واجب و سبب محو شدن کیفر باشد، از دو حال خارج نیست:

یا محو شدن کیفر به این جهت است که بازگشت کننده با «توبه» مستحق پاداشزیادی می گردد که همین پاداش موجب نابودی کیفر می شود، و می دانیم که این.)