اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 1 صفحه 259

مفهوم تقیه در لغت

تقیه، مصدر تقی، یتقی (تقاء و تقی و تقیه) به معنای اتقی از ریشه وقی به معنای نگهداشتن و پوشانیدن است. حفظ و صیانت چیزی را از رسیدن زیان و ضرر، تقیهمی گویند. تقیه کرد؛ یعنی خود را از ضرر حفظ کرد و در برابر ضرر، مانع ایجاد نمود.

در کتب لغت آمده است:

«وقی یقی وقایه و وقیه و واقیه فلانه: صانه و ستره عن الاذی، تقول: وقاه اللهالسوء و من السوء و وقیا الأمر: اصلحه.»(1)

الوقایه: حفظ الشیء مما یؤذیه و یضره، یقال: وقیت الشیء اقیه و وقایه ووقاء.»(2)

وقی فلانا؛ یعنی او را از آزار و اذیت نگه داشت.

وقی الأمر؛ یعنی آن امر را اصلاح نمود.

در قرآن کریم نیز «وقی» به معنای حفظ و نگهداری آمده است:

فوقاه الله سیئات ما مکروا»؛(3) یعنی خداوند متعال او (موسی) را از بدیهای آنچهفرعونیان درباره او می اندیشیدند، نگه داشت.

«فوقاهم الله شر ذلک الیوم و لقاهم نضره و سرورا»؛(4) یعنی خداوند آنان را از شر آنروز نگه داشت و روی خندان و دل شاد به آنان عنایت کرد.

این ماده (وقی) در حدود دویست و پنجاه و هشت بار در قرآن ذکر شده استو بیشترین کاربرد آن در قرآن به لفظ امر می باشد.

در معنی و مفهوم لغوی «تقیه» چند امر در خور توجه و دقت است:

1. حفظ و صیانت.

2. صیانت شیء از ضرر و زیان، یا صیانت نمودن از آن شیء به خاطر ترس از11

1- المنجد فی اللغه؛ المعجم الوسیط.
2- راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن.
3- غافر/ 45
4- انسان / 11