اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 1 صفحه 325

کرد و گفت: «انک الیوم لدینا مکین امین»(1) حضرت یوسف از او خواست او را مالک خزائن زمین قرار دهد: «قال اجعلنی علی خزائن الارض انی حفیظ علیم»(2) این استدعای حضرت یوسف(علیه السلام)چه توجیهی دارد؟

جواب شیخ این است که حضرت یوسف(علیه السلام)از پادشاه مصر خواست تا او را مالک خزائن زمین قرار دهد تا حضرت یوسف(علیه السلام)اموال و خزائن را از غیر مستحقان نگه دارد و آن را در طرق لازم و واجب صرف نماید. چون آن حضرت به راههای واجب، آگاه بوده است.(3)

بنابراین، هنگامی که امکان داشته باشد در همراهی با سلطان جائر، حق را به مستحقش برساند، همکاری با او جایز خواهد بود.

با بیانی که مطرح شد، حضرت در همراهی خویش با پادشاه مصر، تقیه نکرده است، بلکه هدف حضرت، ایصال حق به مستحق آن بوده است.

شاید بتوان گفت که همکاری علی بن یقطین به دستور امام زمان خویش نیز از همین باب ایصال حق به مستحق آن می باشد.

نظر شیخ درباره تقیه امام

در جواز و عدم جواز تقیه برای امام، دو نظریه است: معتزلی ها معتقدند که امام مجاز به تقیه نیست؛ زیرا قول امام، چون پیامبر، حجت است.(4) اما امامیه قائلند که امام در صورت وجود اسباب تقیه و نبودن مانع، می تواند تقیه کند.

از بیانات شیخ استفاده می شود که امام مجاز به تقیه است، با مساعد بودن شرایط تقیه، که شرایط جواز تقیه برای امام بدین قرار است:.)

1- یوسف/ 54
2- یوسف / 55
3- التبیان، ج 6، ص157.
4- ألیس من قولکم: أن قول الامام حجه فی الشرائع .... (تلخیص الشافی، ج 3، ص 87.)