اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 2 صفحه 101

تعالی در معلوم، تأثیری ندارد.(1)

قول دوم:

این گروه دو دلیل دارند:

دلیل 1: اگرقطعا زنده نماند، لازم می آید که قاتل، ظالم نباشد؛ زیرا به هر حال، اگر مقتول کشته هم نمی شد، باز هم می مرد. بنابراین، از ظالم بودن قاتل (و لزوم قصاص او پی می بریم که اگر مقتول کشته نمی شد، زنده ماندن او واجب و قطعی بود.(2) پاسخ: اولا(3)، از آن جا که قاتل بر مقتول ضرر وارد نموده است، ظالم بوده و ظلم، قبیح است. ثانیه، با این کار، عوضهایی را که خداوند با میراندن به مقتول می داد، از بین برده است؛ چون اگر خداوند، این بنده را به مرگ طبیعی می میراند، متکفل عوض آن می شد، اما اینک با کشته شدن توسط قاتل، از عوض دادن خداوند، محروم گشته است.(4) دلیل 2: معمولا جماعت زیاد، همزمان نمی میرند، اما امکان دارد که خلق عظیمی در یک لحظه با هم کشته شوند؛ مثل این که سلطان، حکم قتل عام افراد شهری را صادر کند یا مانند بمباران اتمی شهرهای هیروشیما و ناکازاکی ژاپن توسط آمریکا که جمعیت بسیاری را در یک آن نابود کرد. از این مطالب، نتیجه می گیریم که بر فرض کشته شدن مقتول، حیات او امکان داشت.(5) پاسخ: شیخ طوسی می فرمایند:

اولا اگر خداوند مرگ جمعیت انبوهی را در یک آن صلاح بداند، دیگر آنها کشته

1- تهانوی، کشاف اصطلاحات الفنون، ج 2، ص1668 - 1669.
2- شرح الأصول الخمسه، ص783.
3- همان
4- الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص172.
5- همان