اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 2 صفحه 121

محل استشهاد، این فقره از روایت است که پیامبر صلی الله علیه واله فرمود: «فاخترت ما حرم الله علیک من رزقه»؛ بنابراین، پیامبر اکرم صلی الله علیه واله حرام را رزق به شمار آورده اند.

پاسخ: معتزله در پاسخ این استدلال گفته اند: او، سند حدیث، محل تردید است. ثانیا، روایت، نیازمند تأویل است؛ زیرا در حقیقت، پیامبر صلی الله علیه واله فرموده است: «فاخترت ما حرم الله علیک من حرامه» و به دلالت سیاق و مشاکلت، کلمه رزق برای حرام اطلاق شده است.(1)

دلایل شیخ الطائفه

دلیل اول: حرام رزق نیست؛ چون از ارتکاب آن، نهی شده است، بنابر فرمایش شیخ طوسی تعریف رزق آن بود که انتفاع از آن جایز باشد و کسی حق ممانعت نداشته باشد، ولی ما را از ارتکاب حرام بازداشته اند.(2) دلیل دوم: لازم می آید که اموال مردم، روزی غاصبان باشد و هر کس با هر زنی همبستر شد، آن زن، رزق او باشد.(3) دلیل سوم: خداوند در آیه شریفه «أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاکُمْ »(4)، امر به انفاق نموده است و در جای دیگر، انفاق را ستوده است: «وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ »(5)، پس بسی تردید نمی توان از حرام انفاق کرد و در صورتی که از حرام انفاق شود، انفاق کننده، سزاوار مدح نیست، بلکه مستحق سرزنش است.(6)

چهار مؤید در تأیید مختار شیخ

افزون بر این ادله، چهار مؤید بر این که حرام رزق نیست، وجود دارد:(7)

1- همان
2- همان
3- «الحرام لیس برزق، لأن الله تعالی منع منه بالنهی و الحظر.» (تفسیر تبیان، ج 9، ص360)
4- بقره/ 254
5- بقره /3
6- الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص175؛ تفسیر تبیان، ج10، ص16؛ «یا ایها الذین آمنوا انفقوا من طیبات ما کسبتم» (بقره/ 267)
7- شیخ ابی طالب المگی، قوت القلوب فی معامله المحبوب، فصل 40، کتاب اطعمه، ص 1301