اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 2 صفحه 126

الاحلال است.(1) عده ای دیگر بر این باورند که واسطه وجود دارد و آن، «مشتبهات» است؛(2) همچنان که در روایات آمده است: هر کس امور مشتبه را ترک کند، از ارتکاب محرمات نجات یافته است.(3) نکته دیگری که قابل بحث است این است که آیا ترک شبهات، واجب یا مستحب است؟ برخی آن را واجب پنداشته اند و عده ای بر این اعتقادند که مستحب است. در نگاه علامه محمد باقر مجلسی، ترک شبهات، مستحب است.(4)

خاستگاه شبهه

مرحوم مجلسی به نقل از امام محمد غزالی می نویسد: شبهه دارای منشأ و خاستگاههای متعددی است:

1. گاهی شبهه به خاطر شک در این است که آیا سبب محلل ایجاد شد یا خیر.

٢. پاره ای از اوقات، منشأ آن، اختلاط مال حلال و حرام می باشد که تفکیک آن امکان پذیر نیست.

٣. برخی اوقات، خاستگاه شبهه متعلق به سبب محلل است؛ (مانند قرائت و لواحق آن).

به عنوان مثال، می داند که عقد نکاح باید با صیغه و لفظ باشد، اما تردید دارد که با این شکلی که صیغه اجرا شد، عقد نکاح واقع شده باشد. یا با کارد غصبی، گوسفند غصبی را ذبح کرد، آیا صرف نظر از این که معصیت کرده، ذبح شرعی واقع شده و خوردن گوشت آن حلال است؟ 4. گاهی شک و شبهه به سبب تعارض میان روایات و ادله است.(5)

1- همان، ص393 و 394
2- همان، ص 394
3- محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج 1، ص 68؛ محمدبن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 18، ص 114.
4- مرآه العقول، ج12، ص394.
5- همان، ص397 - 399