اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 2 صفحه 153

بخش سوم - اسعار

نرخ و انواع آن

مفهوم سعر (نرخ)

اسعار، جمع «سعر» است و در زبان فارسی، معادل آن را «نرخ» گویند. شایان ذکر است که بحث اسعار از آن جا در علم کلام مطرح شده است که این سؤال پیش آمد:

علت کاهش یا افزایش نرخها کیست؟ خداوند، مردم یا هر دو؟ این واژه در آیات قرآن کریم به کار نرفته است، اما در ادعیه و روایات آمده است؛ از جمله، امام سجاد علیه السلام در ضمن دعایی می فرمایند: «اللهم اسقنا سقیه ........

ترخص به الأسعار فی جمیع الامصار»؛(1) بار خدایا! بر ما بارانی ارزانی بدار که باعث کاهش نرخها در تمام شهرها شود.

درباره معنای لغوی «سعر گفته اند: «سعر چیزی است که بها، بر اساس آن داده می شود.»(2)و در معنای اصطلاحی «سعر»، هر یک از متکلمان، معنایی مختصر وگاه مبسوط ذکر کرده اند؛ از جمله:(3)«سعر عبارت از سنجش و اندازه گیری بدل در معامله است و سعر، عین مبدل نیست.(4) شیخ طوسی در تعریف دقیقتری از سعر می گوید: سعر عبارت است از

1- صحیفه سجادیه، دعای نوزدهم.
2- لسان العرب، ج 4، ص365.
3- تمهید الاصول، متن رساله جمل العلم و العمل، ص14.
4- این که متکلمان اسلامی به بررسی نرخ و انواع آن و اسباب کاهش و ارتفاع آن پرداخته اند، نشان از آن دارد که پاسخ گویی به شبهات اعتقادی مردم نسبت به مسائل اقتصادی، یکی از دغدغه های آنان بوده است.