اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 2 صفحه 161

معانی اصطلاحی نبی و رسول

نبی و رسول، در حوزه های مختلف معرفتی و از زاویه های گوناگونی تعریف و تفسیر شده است. هم در متون کلامی و هم در آثار فلسفی و عرفانی، تعریفهای متعددی با تعابیر مختلف برای نبی و رسول ارائه شده است که طرح و بررسی همه آنها از حوصله این نوشتار، بیرون است. آنچه در این جا بدان اشاره خواهد شد، پاره ای از تعاریفی است که در آثار کلامی شیخ الطایفه و برخی از بزرگان قبل و بعدا از ایشان به چشم می خوردن ١. تعریفی که شیخ طوسی از نبی و رسول ارائه می دهد، چنین است: «نبی، انسانی است که بدون واسطه انسان دیگر، وحی الهی را دریافت نموده و آن را به دیگران می رساند.»(1) 2. شیخ مفید، از محدثان و متکلمان بزرگ شیعه در سده چهارم، در تعریف نبی و رسول می گوید: نبی، انسانی است که بدون واسطه انسان دیگر، پیام الهی را دریافت می نماید؛ خواه مأمور به رساندن آن باشد یا نباشد، لیکن رسول، انسانی است که افزون بر دریافت بدون واسطه وحی، مأمور رساندن آن به مردم نیز هست.(2) ٣. قاضی القضات همدانی که از بزرگان معتزله در قرن چهارم و پنجم به شمار می رود، ضمن مترادف دانستن نبی و رسول در قرآن، می گوید: نبی، انسانی برانگیخته شده از جانب خداوند است.(3) 4. سید مرتضی، معروف به علم الهدی که از اکابر علمای شیعه در زمان خویش

1- «النبی فی العرف هو المؤدی عن الله تعالی بلاواسطه من البشر، تمهید الأصول، ص 312؛ الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص244؛ رسائل العشر، ص111.
2- شیخ مفید، النکت الاعتقادیه، ص 47.
3- قاضی عبدالجبار، شرح الأصول الخمسه، ص567 - 568؛ المغنی، ج 15، ص 9-17.