اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 3 صفحه 111

2. مراد این است که جمیع خلق را از خاک آفریدیم؛ زیرا همه خلق، از نطفه و نطفه از غذا و غذا از خاک است، پس در اصل، همه خلایق از خاک آفریده شده اند.(1)

سپس به دنبال همین آیه، در آیه دیگری می فرماید: اینها (تحولات جنین) همه به خاطر آن است که بدانید خداوند، حق است و پایه های توحید در درون جان شما محکم شود؛ چون خداوند، تنها موجودی است که مستحق عبادت می باشد و نیز بدانید که خداوند، مردگان را زنده می کند و بر هر چیز، تواناست؛ چون کسی که قادر است خلایق را ابتدائا ایجاد کند و آنها را از حالی به حالی منتقل کند، حتما قادر است که مردگان را مجددا در روز رستاخیز، حیات بخشد.(2)

5. نمونه های عینی و تاریخی معاد

علاوه بر آنچه در بحثهای گذشته درباره دلایل «امکان معاد» گفته شد، قرآن مجید به یک سلسله نمونه های عینی و تاریخی برای معاد در آیات مختلف اشاره کرده است که همه آنها دقیقا مصداق حیات بعد از مرگ است و مواردی که مخصوصا بر آنها تکیه می کند، عبارت است از:

١. داستان حضرت ابراهیم علی و احیای پرندگان.(3)

٢. داستان اصحاب کهف.(4)

٣. ماجرای کشته بنی اسرائیل.(5)

4. داستان عزیر پیامبر (که بعد از صد سال مردن، حیاتی دوباره یافت). (6)

امکان و امتناع اعاده معدوم

در این که اعاده معدوم، جایز است یا نه، اختلاف است. حکما نوعا آن را محال می دانند و اکثر متکلمان، معتقد به جواز آن هستند.

1- ١. شیخ طوسی، التبیان، ج 7، ص 291.
2- 2. همان، ص293.
3- ٣. ر.ک: بقره / 260؛ شیخ طوسی، التبیان، ج 2، ص 326
4- 4. ر.ک: کهف/ 21؛ همان، ج7، ص23.
5- 5. ر.ک: بقره / 72-73؛ همان، ج 1، ص 303-305.
6- 6. ر.ک: بقره / 259؛ همان، ج 2، ص319.