اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 3 صفحه 159

مدح: مدح عبارت است از سخنی که متضمن بزرگی حال ممدوح باشد و تحقق آن مبتنی بر سه رکن است: 1. مدح کننده قصد تعظیم داشته باشد؛ 2. لفظی که به آن مدح می کند، برای تعظیم وضع شده باشد؛ 3. مدح کننده به بزرگی حال ممدوح آگاه باشد.(1)

ذم (سرزنش کردن): ذم سخنی است خبر دهنده از فرومایگی حال مذموم. شروط تحقق ذم، همان شروط تحقق مدح است.؟(2)

پاداش: پاداش عبارت است از نفع مستحقی که همراه با بزرگ وانمودن و بزرگ داشتن باشد. قید «نفع» برای جدا کردن غیر نفع آورده شده و قید «استحقاق» برای احتراز از تفضل است و با قید «همراه بودن با تعظیم و تجلیل»، پاداش از عوض جدایی می یابد.(3)

کیفر:کیفر عبارت است از ضرر رساندنی که از روی استحقاق باشد. شرط تحقق کیفر آن است که همراه با خوار کردن و سبک شمردن باشد.(4)

شکر: شکر عبارت است از اعتراف به نعمت، به گونه ای که بخشنده، بزرگ شمرده شود.

عوض: عوض، نفعی است که از روی استحقاق داده می شود، ولی با بزرگ وانمودن و بزرگ داشتن، همراه نیست. قید «نفع»، «عوض» را از «الم» جدا می کند و با قید استحقاق» از نفع تفضلی و با قید «همراه نبودن با تعظیم» از پاداش متمایز می گردد.(5)

خاستگاه بحث وعد و وعید

دید کلی قرآن به مسئله وعده و وعید

با دقت و تأمل در مجموع آیاتی که وعد و وعید در آن به کار رفته است، به این نتیجه

1- ١. شیخ طوسی، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، ص 180؛ تمهید الاصول، ص 249.
2- 2. همان.
3- ٣. همان.
4- 4. همان.
5- 5. همان.