اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 3 صفحه 202

مطرح می شود که آیا رجعت، اختصاصی است یا عمومی؟ به عبارت روشنتر، آیا هنگام رجعت، همه مؤمنان و معاندان تاریخ به دنیا باز می گردند یا بعضی از گروهها رجعت می کنند؟

پاسخی را که دانشمندان شیعه بالاتفاق به این پرسش داده اند، این است که رجعت، اختصاصی است، نه عمومی. برای مثال، شیخ مفید در پاسخ پرسش فوق می گوید:

از نظر ما رجعت ویژه کسانی است که یا متمحض در ایمان بوده اند و یا غرق در کفر و عناد.(1)

و نیز سید مرتضی در پاسخ کسانی که از حقیقت رجعت پرسیده اند، می نویسد:

آنچه شیعیان بدان باور دارند، این است که خداوند هنگام ظهور مهدی علی جمعی از شیعیانش را که قبلا از دنیا رفته اند، زنده می کند تا به ثواب یاری آن حضرت نایل شوند و دولت او را مشاهده کنند و نیز گروهی از دشمنان آن حضرت را زنده می کند تا از آنان انتقام بگیرد.(2)

از مجموع سخنان شیخ الطایفه استفاده می شود که ایشان نیز رجعت را اختصاصی می دانند؛ از جمله وی در ذیل تفسیر آیه شریفه «و لاتحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله أموات بل أحیاء عند ربهم یرزقون»(3) می نویسد: این آیه دلالت دارد بر این که رجعت به دنیا برای برخی از گروههای خاص جایز است؛ زیرا خداوند در این آیه خبر داده است که گروهی که در راه خدا کشته شده اند،

خداوند آنها را بر می گرداند و دوباره زنده میکند.(4)

چه کسانی رجعت می کنند؟

اشاره

در پاسخ این پرسش که چه کسانی به دنیا بازمی گردند، نمی توان به طور دقیق سخن گفت؛ زیرا روایاتی که در این زمینه وارد شده، گوناگون است. برخی از این روایات به ذکر ملاک رجعت کنندگان بسنده نموده، آن را ایمان یا کفر محض(5) معرفی می کنند و در برخی

1- ١. شیخ مفید، مسائل سرویه، ص 35؛ اوائل المقالات، ص28.
2- 2. سید مرتضی علم الهدی، رسائل شریف مرتضی، ج 1، ص125.
3- 3. آل عمران / 169.
4- 4. شیخ طوسی، التبیان، ج 3، ص47.
5- 5. در روایتی از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم: «و إن الرجعه لیست بعامه و هی خاصه لا یرجع إلا من محض الإیمان محضأ أو محض الشرک محضأ» (مجلسی، بحارالانوار، ج 53، ص 39).