اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 3 صفحه 240

شیخ طوسی گوید: «و اللطیف القادر الذی لایحفو عن عمل شیء... و الخبیر، العالم»(1)، لطیف، قادری است که چیزی بر آن پوشیده نیست و احاطه به اشیا دارد و عالم به آن است.

حضرت رضا علیه السلام فرمود: «لعلمه بالشیء اللطیف» (2) ؛ یعنی یکی از مفاهیم لطیف نامیده شدن خدا، علم او به موجودات لطیف و پنهان است. مرحوم ایجی گوید: «لطیف، آن دانایی است که علم او به دقایق امور و غوامض مصالح، نافذ بوده باشد..».(3)

٣. خداوند از افق اندیشه بشر فراتر است

امام هشتم علیه السلام می فرماید:

مقصود از لطیف درباره خداوند، قلت و کوچکی نیست، بلکه مقصود، نفوذ در اشیا و امتناع از درک اوست؛ چنان که گفته می شود: «فلان امر، لطیف است» یا «فلان شخص، در مذهب و سخن خود، لطیف است»؛ یعنی سخنی غامض میگوید که عقل در درک آن مبهوت می گردد و هرچه کاوش می کند، درک حقیقت آن از او فوت میگردد و آن سخن، همچنان متعمق و متلطف باقی می ماند و در اندیشه نمی گنجد. خداوند نیز از این که ذات یا وصف او به تحدید درآید، لطیف است. (4)

در فقره 31 دعای جوشن کبیر آمده است: «یا لطیفه لایرام» که مرحوم سبزواری گوید: «یعنی راه پیدا کردن به کنه ذات خداوند ممکن نیست؛ زیرا او تعین ندارد».(5)

ب) لطف به عنوان صفت فعل

1.لطافت در تدبیر

خدای متعال از زبان حضرت یوسف للا می فرماید: «إن ربی لطیف لما یشاء إنه هو العلیم الحکیم»(6) شیخ طوسی گوید: «مراد، لطافت در تدبیر است»(7) و در تدبیر امور خلق و

1- 1. شیخ طوسی، التبیان، ج8، ص279.
2- 2. شیخ صدوق، التوحید، ص63.
3- ٣. علی اکبر ایجی، زبده المعارف، ص118.
4- 4. همان، باب اسماء الله، روایت 1، ص 189.
5- 5. حاج ملاهادی سبزواری، شرح الاسماء، ص363.
6- 6. یوسف / 10.
7- 7. شیخ طوسی، التبیان، ج 6، ص197.