اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 3 صفحه 272

2. نفی کردن فعل از بنده به طور حقیقی و نسبت دادن آن به خداوند متعال.(1)

٣. اعتقاد به این که اراده انسان عاقل، از توجیه مجاری امور عاجز باشد. پس هر رویدادی که برای او پدید می آید، از قبل مقدر شده؛ بنابراین، انسان، میسر است، نه مخیر.(2)

معرفی جبریه

1. صاحب نفائس الفنون می گوید: «جبریه، جمعی هستند که قائلند افعال بندگان به جبر است و انسان را در افعال، ارادت و قدرتی نیست».(3)

2. فضل بن شاذان گفته است: «اهل جبر، کسانی هستند که معتقدند خداوند متعال ما را تکلیف مالایطاق می کند و اگر ما آن را انجام ندهیم، عذاب خواهد کرد و ما همانند سنگی هستیم که حرکت می کند، و اگر حرکت داده نشود، حرکت نمی کند».(4)

معنای لغوی تفویض

تفویض در لغت به معنای واگذار کردن و اختیار دادن است. «فوض إلیه الأمر: صیره إلیه و جعله الحاکم فیه». (5) این لفظ، فقط یک بار در قرآن کریم آمده است: «و أفوض أمری إلی الله، إن الله بصیر بالعباد»(6) ؛ 6 و کارم را به خدا می سپارم، خداست که به حال بندگان [خود] بیناست.(7)

معنای اصطلاحی تفویض

ابوالحسن اشعری می گوید:

معتزله گویند: خداوند متعال، کفر و گناه هیچ یک از بندگان را نیافریده است، او کافر را از روز نخست کافر نیافریده، بلکه او بعدها کافر شده، و همچنین است مؤمن.(8)

1- 1. محمد فرید وجدی، دائره معارف القرن العشرین، ج3، ص 24.
2- ٢. جمیل صلیبا، المعجم الفلسفی، ج 1، ص 388.
3- ٣. شمس الدین محمد بن محمود آملی (از علمای قرن هشتم)، نفائس الفنون فی عرائس العیون، ص 272.
4- 4. فضل بن شاذان، الایضاح، ص 6 و 7.
5- 5. ابن منظور، لسان العرب، ج 10، ص 348.
6- 6. غافر / 44.
7- 7. سیدعلی اکبر قرشی، قاموس قرآن، ج 5، ص212.
8- 8. ابوالحسن اشعری، مقالات الاسلامیین، ص295.