اندیشه های کلامی شیخ طوسی جلد 3 صفحه 69

مقصود از انجام امر به معروف و نهی از منکر

دراین باره، دو بیان وجود دارد:

1. امر به معروف، وادار نمودن به انجام کار نیک و طاعت، و نهی از منکر، بازداشتن از انجام کار زشت و معصیت است.(1)

٢. امر به معروف عبارت است از سخن و گفتاری که انسان را به طاعت و فرمانبرداری وا می دارد، یا همان وادار نمودن به طاعت و فرمانبرداری و یا اراده وقوع طاعت و فرمانبرداری از مأمور است، و در مقابل، نهی از منکر عبارت است از بازداشتن از انجام گناه و یا کلام و سخنی که سبب منع از انجام گناه می گردد و یا کراهت و تنفر وقوع گناه، از انسان منهی است.(2)

روشن است که تعریف دوم، بهتر است؛ زیرا امر به معروف و نهی از منکر زبانی و قلبی را نیز شامل می شود؛ در حالی که تعریف اول، این فراگیری را ندارد.

شیخ طوسی بیان دوم را می پسندد و می فرماید: «و هما ینقسمان ثلاثه أقسام: بالید و اللسان و القلب»؛(3) یعنی: امر به معروف و نهی از منکر، سه قسم است: یا به کردار وید تحقق می پذیرد، یا به زبان و قلب.

امر به معروف و نهی از منکر، پیمانی درونی

شیخ طوسی، امر به معروف و نهی از منکر را عبارت از پیمان و تعهد درونی می داند که دارای دو خصوصیت باشد: .

1. آن پیمان، پیمان درستی باشد که برای انجام دادن کار نیک به جای کار زشت، منعقد شده باشد.

٢. این معاهده، موقتی نباشد، بلکه استمرار داشته باشد و طبعا این استمرار، عمل در کردار و گفتار و کراهت قلبی را در پی دارد.

شیخ برای اثبات این مطلب، به آیه مبارکه: «یا بنی أقم الصلاه و أمر بالمعروف و انه عن

1- 1. علامه حلی، مناهج الیقین، ص 541؛ سیوری حلی، ارشاد الطالبین، ص 380.
2- 2. علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ص 227.
3- ٣. شیخ طوسی، الرسائل العشر، رساله الجمل و العقود، ص 245.