مسائل جدید کلامی صفحه 13

آن بر وجود واجب الوجود - برهان نظم - و یا پی بردن از آیت به ذی الآیه - استدلال نشده، گفته است: «حتّی اگر حکمای الهی وجود عالم محسوس را هم مشاهده نکرده بودند، اعتقاد آنان در مورد وجود خداوند و صفات و کلیات افعال او غیر از اعتقادی که هم اکنون دارند، نبود».(1)

برهان وجوب و امکان در قلمرو نقد غربیان

با بیان متکلمان اسلامی در مورد برهان وجوب امکان آشنا شدیم ولی همین برهان از طرف گروهی از فلاسفه غرب: مانند «هیوم» و «کانت» و «جان استوارت میل» مورد انتقاد قرار گرفته که به بیان نقدها و تبیین و تحلیل آنها می پردازیم و در این مورد به نقل سه نقد از آنها بسنده می کنیم:

الف) گزاره «خدا موجود بالضروره»، متضمن دو حمل متناقض است

منطقی ها و حکما حمل را به صورت های مختلف تقسیم کرده اند که به دو قسم آنها اشاره می کنیم:3.