مسائل جدید کلامی صفحه 158

بخل میورزند، و همچنین است دیگر حالت های نفسانی.

مسلماً این نوع از حالت های نفسانی، گاهی طبیعی و ارثی است و احیاناً بر اثر ممارست و تکرار، در روان انسان پدید می آیند، مثلاً افراد جنایتکار که ، تجاوز و تعدی به مال و عِرض مردم، برای آنان به حالت عادی در می آید، روز نخست فاقد چنین حالت بودند، و شاید در آغاز کار، با سرزنش وجدان روبه رو می شدند. امّا بر اثر تکرار عمل جنایی، حالتی در نفس آنها پدید می آید که بدون پروا به هر نوع جنایت دست می زنند.

ابن مسکویه می گوید: این نوع حالت بر دو گونه است، گاهی جنبه طبیعی و ریشه مزاجی دارد، و احیاناً از ممارست و تکرار عمل در انسان پدید می آید.(1)

از این بیان می توان به واقعیت خلق پی برد، و آن حالت و یا ملکه ای است که در روان ما لانه گزیند، و به گونه ای جزء روحیات ما شده، و ریشه در وجود ما دوانده باشد. و مبدأ یک رشته افعال متناسب می شود.

علم اخلاق چیست؟

پس از آگاهی از واقعیت «خلق» می توان به تعریف «علم1.