مسائل جدید کلامی صفحه 16

از صفحه واقعیت حذف کرد و خود، متن واقعیت و تشکیل دهنده آن است و این همان ضرورت ازلی است که پیرامون آن گفتگو زیاد انجام گرفته است و چون واقعیت خارج، (نه مفهوم)وارد ذهن نمی شود، زیرا خارج منشأ آثار است در حالی که مفاهیم ذهنی، بر خلاف آن است لذا ناچار مفهوم وجود بیانگر واقع آن نیست بلکه نسبت به آن، مفهوم انتزاعی بیش نیست.

***

نقد دوم: کاربرد علیت در خارج از جهان ماده روا نیست

هیوم و کانت می گویند:«سخن از علیت باید محدود به حوزه ای باشد که فقط در قلمرو آن مفهوم علیت نقش و معنا داشته باشد یعنی ارتباط رویداد به رویداد در جهان زمانی و مکانی و اگر مفهوم علیت در خارج از زمان و مکان به کار برود، معما خواهد بود».

«و به عبارت دیگر: معنی علیت این است که پدیده ای مقدمه پیدایش پدیده دیگر باشد، چنان که جریان در تمام فعل و انفعالات مادی چنین است، امّا علیّت به این معنا که موجودی چیزی را از عدم بیافریند و بر این اساس، وجود علتی ماورای طبیعی اثبات گردد که کلّ جهان طبیعت را آفریده است، با معنای شناخته شده از