مسائل جدید کلامی صفحه 169

خداوند معرفی می کند و هر نوع انحرافی از آن را کژْراه می شمارد و در پایان آیه نخست دستور تعقل (لَعَلّکم تَعقِلُون) و در آخر آیه دوم دستور یادآوری (لَعلَّکُمْ تَذَکَّرُون) می دهد و سرانجام به پرورش فضیلت نیک و زدودن ریشه رذایل همت می گمارد.

صورت دوم: تعدیل غرایز سرکش

انسان با غرایز گوناگونی آفریده شده است غرایزی که با هم در تضاد و نزاع است و در عین حال هر یک در بقای حیات انسان نقش مؤثری دارند.

«خودخواهی» در انسان که از آن به «حب ذات» تعبیر می کنند، از غرایز حیاتی است که اصل وجود آنها ضروری و طغیانشان بسیار خطرناک است. انسان برای حفظ خویشتن از دو نیروی غضب و شهوت بهره می گیرد، و به مال و فرزند، عشق میورزد، و بر جاه و مقام بوسه می زند، هر یک از این غرایز در بقای انسان و ادامه زندگی، نقش مؤثری دارد، انسان ِ پیراسته از غضب، قوه دفاعی را از دست می دهد و در نتیجه طعمه درندگان و درنده صفتان می گردد، و همچنان که انسان پیراسته از شهوت، بقای نسل را به خطر می افکند، و یا رهیده از حبِ مال و فرزند، از کار و فعالیت دست می کشد، جان خویش و فرزندان را در معرض خطر