- پیش گفتار 1
- مسائل جدید در علم کلام 1
- پس از رنسانس 2
- مقدمه 2
- اشاره 2
- 1. علت پیدایش دین 3
- 2. دین مانع آزادی بشر است 4
- 3. وحی از ابزار شناخت نیست 5
- 4. آیا دین یک پدیده فردی است یا گسترده تر از آن است؟ 5
- 5. مسأله تعارض علم و دین 5
- 6. ابزار معرفت منحصر به تجربه است 6
- در چشم انداز متکلمان اسلامی 8
- فصل نخست: برهان وجوب و امکان 8
- برهان وجوب و امکان در قلمرو نقد غربیان 13
- الف) گزاره «خدا موجود بالضروره»، متضمن دو حمل متناقض است 13
- ب) حمل شایع 14
- تحلیل نقد 15
- نقد دوم: کاربرد علیت در خارج از جهان ماده روا نیست 16
- اشاره 20
- نمونه ای از نظم 21
- تعریف نظم 21
- ارتباط منطقی نظم با دخالت شعور 23
- برهان نظم و دیدگاه برخی از غربیان 25
- تحلیل نقد هیوم 27
- تحلیل نقد 29
- نقد دوم: نظم خاصیت ماده است 29
- اشاره 32
- حدود فرضیه سازی 34
- تفاوت گرایش های عادی و فطری 35
- نشانه های فطریات 35
- خداشناسی فطری و ضوابط چهارگانه 37
- 1. حس خداشناسی جهانی است 37
- 2. خود فطرت هادی و رهبر به سوی خدا است 39
- 4. تبلیغات بر ضد، از رشد و شکوفایی می کاهد ولی ریشه کن نمی سازد 42
- فصل چهارم: اعجاز پیامبران و اندیشه تعارض علم و دین 44
- اشاره 44
- تعریف اعجاز 44
- اشکال نخست: اعجاز ناقض قانون علیت است 46
- تحلیل نقد 47
- تحلیل نقد 50
- اشکال دوم: اعجاز ناقض برهان نظم است 50
- حکمت خدا، گواه بر صدق گفتار مدعی است 52
- رابطه منطقی اعجاز با درست گویی مدعی نبوت 52
- اجتماع شرایط سه گانه گرایش در پیامبر اسلام 56
- تبیین وجود رابطه بین اعجاز و راستگویی مدعی نبوت به بیان دیگر 58
- معجزه نمونه محسوس از ادعای بزرگ او است 58
- حدود دلالت اعجاز 61
- اشاره 67
- وحی ادراک عادی نیست 68
- چرا این آگاهی همگانی نیست 72
- حقیقت وحی در چشم انداز غربیان 73
- نظریه وحی نتیجه نبوغ فکری است 73
- 1. اختلاف در مبدأ 74
- 2. اختلاف در هدف 75
- 2. نظریه وحی نفسی 76
- وحی نفسی پوششی است بر جنون 80
- فصل ششم: نابسامانی های جهان آفرینش و معارف سه گانه 82
- اشاره 82
- محور بودن انسان در بحث شرور 84
- 1. شرور و توحید در خالقیت 85
- پاسخ: 86
- پاسخ: 90
- 2. شرور و حکمت الهی 90
- 3. شرور و عدل الهی 93
- اشاره 96
- تفسیر قوانین طبیعی از دیدگاه فیزیک کلاسیک 98
- جبر انگاری انسان با استناد به جبر طبیعی 99
- تحلیل و نقد نظریه جبرانگاری 102
- اشاره 107
- تفسیر نخست از تجربه دینی 108
- تحلیل تفسیر نخست 110
- تفسیر دوم از تجربه دینی 111
- تحلیل تفسیر دوم 113
- تفسیر سوم از تجربه دینی 114
- نقد جان هاسپرز از تجربه دینی 115
- اشاره 117
- 1. یوحنای دمشقی(م248در سامرا) 118
- زادگاه مسأله پلورالیزم 118
- 2. اخوان الصفا در رسائل خود 119
- معنی دین و شریعت 121
- 1. توحید و یکتاپرستی: دین قیم 124
- 3. دین حق، دین توحید است 126
- شریعت چیست؟ 127
- انگیزه یا انگیزه ها از طرح پلورالیزم 129
- 1. کثرت گرایی رفتاری 129
- 2. توجیه مطالب ناموزون کتاب مقدس 130
- 3. توجیه تکثر و تعدد ادیان 132
- یک پاسخ کلی بر قرائت های گوناگون 133
- لزوم عرضه انگیزه ها بر سخنان پیام آوران الهی 133
- استدلال با آیه ای برکثرت گرایی 140
- اشاره 144
- تفسیر باطنیها 147
- زبان دین در اندیشه گروهی از غربیان 148
- اشاره 153
- الف. دین چیست؟ 153
- خُلْق چیست؟ 157
- علم اخلاق چیست؟ 158
- تفاوت نظام اخلاقی و علم اخلاق 161
- رابطه دین با اخلاق 162
- صورت نخست: پرورش سیرت های نیک و احیاء کرامت انسانی 163
- صورت دوم: تعدیل غرایز سرکش 169
- صورت سوم: ضامن اجرای ارزشهای اخلاقی 173
- صورت چهارم: منبع کشف برخی از ارزشها 175
- اشاره 177
- هرمنوتیک فلسفی 178
- 1. آگاهی از فرهنگ حاکم بر مؤلف 179
- تأثیر ناپذیری وحی از شرایط حاکم بر نزول 181
- 1. قلمرو حکمت نظری و عملی 182
- 2.قلمرو احکام 184
- نظر ما در این شرط 187
- نظریه هایدگر و گادامر 188
- 1. پیش فرض های مشترک 191
- 2. پیش فرض های غیر مشترک 193
- 3. پیش فرض های تطبیقی 194
- اشاره 197
- آزادی در لغت 198
- 3. آزادی و جهان بینی الهی 200
- 4. آزادی جهان بینی مادّی 205
- الف. قوانین آفرینش 206
- ج. تعلیم و تربیت 207
- د. هدفمندی و برنامه ریزی در زندگی 208
- 6. آزادی بیان و عقیده 211
- تفاوت های جوهری آزادی در اسلام و غرب 212
- 1. آزادی در غرب فقط یک شرط دارد 213
- 3. آزادی در غرب نفی تکلیف است 214
- 6. هدف از آزادی در اسلام احیای ارزش ها است 215
- 5. هدف از آزادی در غرب ارضای غرایز است 215
- 7. آزادی در غرب، در محدوده ی نیازهای مادی است 216
- 8. آزادی در اسلام در محدوده ی حقوق الهی است 216
- 1.مایه تجاوز به حقوق دیگران نباشد 218
- 2. امنیت ملّی را تهدید نکند 218
- 3. با دمکراسی همسو باشد 219
- آزادی عقیده و کیفر ارتداد 221
- اشاره 221
- 4. حال اگر فرض کنیم نظامی براساس دین و اعتقاد به خدا و ماوراء طبیعت پدید آمده باشد و مردم نیز روی عقیده به این نظام رأی دهند، ولی گروهی با ترویج سکولاریسم در صدد متزلزل کردن و نابودی نظام برآیند، آیا در این صورت، مسأله آزادی عقیده مطرح است؟ یا اینکه آزادی عقیده بهانه ای برای واژگون کردن نظام به شمار می آید؟ 226
- 5. یکی از ترفندهای دشمنان در صدر اسلام... 227
- 6. مسأله ارتداد یک مسأله مربوط به محیط کتاب و درس و اندیشه و فکر تنها نیست، بلکه مرحله تظاهر بر عقیده ای است که، امنیّت و استقلال جامعه و حفظ جانها و اموال مردمی به آن بستگی دارد. 229
- 8. آنچه گفته شد مربوط به ارتدادهای دوران گذشته بود 230
- 7. نویسنده ای برای انتقاد از حکم ارتداد 230
- اشاره 233
- عرفی شدن دین، نفی دین است 240
- تفسیر دوم از عرفی شدن دین 245
- یادآوری نکاتی چند 246
- 1. آموزه های کتاب مقدس 251
- عوامل و زمینه های بروز سکولاریسم در غرب 251
- 3. فقدان نظام سیاسی و اجتماعی در اناجیل 252
- 5. مخالفت با علم و دانش 254
سکولاریسم برای آنها به قدری ارزشمند است که کشتن افراد و ویران کردن لانه ها و خانه ها در مقابل آن چیز مهمی نیست.
***
4. حال اگر فرض کنیم نظامی براساس دین و اعتقاد به خدا و ماوراء طبیعت پدید آمده باشد و مردم نیز روی عقیده به این نظام رأی دهند، ولی گروهی با ترویج سکولاریسم در صدد متزلزل کردن و نابودی نظام برآیند، آیا در این صورت، مسأله آزادی عقیده مطرح است؟ یا اینکه آزادی عقیده بهانه ای برای واژگون کردن نظام به شمار می آید؟
مسأله مرتدّ، نمونه ای از این کارهای براندازانه است، هرگاه فردی، در عقیده دینی خود، متزلزل گردد، یا آن را نپذیرد، در این مورد مشکلی برای او پیش نمی آید، تنها چیزی که هست، افراد آشنا با این فرد، باید سعی کنند که شبهات و مشکلات او را حل کنند، هر چند بحث و گفتگو به طول انجامد، و اگر هم قانع نشد، تا وقتی که تظاهر نکند ارتداد او ثابت شود، کیفر و پیگردی برای او نیست.
ولی هرگاه اوگام از این فراتر نهاده و با افراد و یا در مجامع عمومی از بازگشت خود از اسلام و گرایش به آیین دیگر سخن بگوید، به طور مسلّم، نظام در برابر آن ساکت نخواهد بود، زیرا