مسائل جدید کلامی صفحه 9

تقریر برهان امکان

شیخ این برهان را بر پایه مقدمات چهارگانه زیر تقریر نموده است:

1. قبول اصل واقعیت هستی، چنان که می گوید: «لا شکّ انّ هنا وجوداً»، یعنی در وجود و هستی تردیدی نیست. قبول این اصل اوّلین گامی است که انسان را از ورطه شک و سفسطه، نجات داده و به وادی فلسفه و حقیقت گرایی، رهنمون می شود.

2. تقسیم عقلی هستی به واجب و ممکن، چنان که گفته است:

«کلّ موجود إذا التفت إلیه من حیث ذاته، من غیر التفات إلی غیره، فإمّا أن یکون بحیث یجب له الوجود فی نفسه أو لا یکون، فإن وجب فهو الحقّ بذاته، الواجب وجودُه من ذاته وهو القیّوم، وإن لم یجب، لم یجز أن یقال: إنّه ممتنع بذاته بعد ما فرض موجوداً... فیکون باعتبار ذاته، الشیء الذی لا یجب ولا یمتنع وهو الإمکان».

«هر موجودی اگر صرفاً به ذات او نظر شود و به چیز دیگری جز او توجه نشود، یا به گونه ای است که هستی برای او واجب است، یا واجب نیست. صورت نخست، همان